27 July 2015
26 July 2015
Madhav Chavan Man with a mission
Pinning down Madhav Chavan, co-founder and CEO of Pratham, for a lunch with Business Standard proved harder than I expected. After several emails he agreed, sounding totally disinterested in the 'lunch' part of it (he said he didn't know any of the restaurants in Delhi I suggested - The Imperial hotel, Machan at The Taj Mahal Hotel or Latitude in Khan market), leaving the choice of venue entirely to me.
We are finally seated at Machan. He takes one look at the menu and the communist in him - given the influences he grew up with, as I learn subsequently - wakes up instantly. "These prices make no sense," he says and I agree, rather hastily. Although he makes it sound like it's not worth eating at this place, we place the order to get it out of the way as soon as possible. I begin by asking how a chemical engineer ended up educating poor children in India.
What one is trained to do, what one plans to do, and what one actually ends up doing can be radically different and Chavan's life is a shining example of that. After spending eight years in the United States in the late 1970s, Chavan was drawn back to the country he felt most comfortable in. He started teaching at the University of Mumbai's Department of Chemical Technology (now known as The Institute of Chemical Technology, Mumbai) and while things were going smoothly, he soon started asking himself what he was doing there.
Questioning everything might have had something to do with the way Chavan grew up. An only child of communist parents, he grew up in Mumbai in a community surrounded by trade unionists. He says the late 1960s and early 1970s in Mumbai were "a time of extremes" - the Shiv Sena was just born, trade unionism was at its peak, there was "terrorism of a different kind". "Our house was an office by day and a place for many to sleep at night. It was a very different kind of home," he says. Growing up in this environment, he did a fair share of "protesting".
A teachers' strike at the university in 1988 led Chavan to write an impassioned letter to then Prime Minister Rajiv Gandhi about the state of education in the country and where it was headed. The letter must have struck a chord somewhere - soon after, Chavan found himself summoned by then Union Education Secretary Anil Bordia (after Rajiv Gandhi had passed on the letter to him), a man Chavan credits with many things, including his own involvement in education.
We are finally seated at Machan. He takes one look at the menu and the communist in him - given the influences he grew up with, as I learn subsequently - wakes up instantly. "These prices make no sense," he says and I agree, rather hastily. Although he makes it sound like it's not worth eating at this place, we place the order to get it out of the way as soon as possible. I begin by asking how a chemical engineer ended up educating poor children in India.
What one is trained to do, what one plans to do, and what one actually ends up doing can be radically different and Chavan's life is a shining example of that. After spending eight years in the United States in the late 1970s, Chavan was drawn back to the country he felt most comfortable in. He started teaching at the University of Mumbai's Department of Chemical Technology (now known as The Institute of Chemical Technology, Mumbai) and while things were going smoothly, he soon started asking himself what he was doing there.
Questioning everything might have had something to do with the way Chavan grew up. An only child of communist parents, he grew up in Mumbai in a community surrounded by trade unionists. He says the late 1960s and early 1970s in Mumbai were "a time of extremes" - the Shiv Sena was just born, trade unionism was at its peak, there was "terrorism of a different kind". "Our house was an office by day and a place for many to sleep at night. It was a very different kind of home," he says. Growing up in this environment, he did a fair share of "protesting".
A teachers' strike at the university in 1988 led Chavan to write an impassioned letter to then Prime Minister Rajiv Gandhi about the state of education in the country and where it was headed. The letter must have struck a chord somewhere - soon after, Chavan found himself summoned by then Union Education Secretary Anil Bordia (after Rajiv Gandhi had passed on the letter to him), a man Chavan credits with many things, including his own involvement in education.
Chavan's work in the slums was also growing as was his disenchantment with his teaching job at the university and Bordia at that point (in 1991) relieved him of his teaching duties so that he could join the mission full time. "What I liked about the mission was the thinking that governments can't make people literate, people have to make themselves literate."
Unicef's primary education project in Mumbai had also begun to gain momentum at the time. The idea was to involve the government, businesses and civil society in Mumbai and create a "societal mission". The Tata group patriarch, JRD Tata, was alive at that time and he was also pulled in. "They spoke to Shobhaa De, Sunil Gavaskar, Vijay Tendulkar - just about everybody to build consensus around it." Everyone agreed this was what had to be done but no one knew how to go about it.
At some point, the Unicef head in Mumbai asked Chavan to take the ball and run. There has been no looking back. People from all walks of life were pulled into the trust. Some of the biggest names of Indian industry - for instance, ex-banker and philanthropist Narayanan Vaghul - helped shape, finance and take the organisation where it is today. The Birlas, the Piramals and Reliance all did their bit.
Chavan argues that Pratham may not have been what it is today without the support of people like Vaghul. "In a way, Vaghul became the champion of what we were attempting. He told us, don't worry about the money, just go ahead, I will raise the money for you. You create programmes, get the projects cleared by the board and I will find the money."
He also gives credit to India Inc. While Indian industry was not what it is today - in size, scale or financial muscle - those who could help the mission, did. Several companies, whose employees were working full-time on the Pratham movement, continued paying salaries to these employees.
Something that started small has grown into a big movement today, with people from all walks of life joining along the way. Pratham, the NGO he helped found and heads at present, reached out to around seven million children across the country last year (it directly teaches about a million students a year in community- and school-based programmes and also partners with the government). It has 46,000-odd volunteers. Pratham works directly in about a thousand villages across 20 states. It has a USA chapter and funding is no longer a problem.
We are halfway through the lunch - his '1980 Lucknowi Gosht biryani', a signature dish at Machan, and my Thai green curry and rice. So where are we today? How far have we come from the 1980s and 1990s? Aren't some of the problems that plagued India's education then still alive today?
This clearly needs a second lunch but he plunges right in. Getting children to school was a problem then and it remains a problem today. Today, children may be registered but many schools are virtually dysfunctional and learning outcomes are abysmally low. Students who end up going to school don't end up learning very much. This becomes a chicken and egg situation because students drop out when they fail to see value.
Chavan argues that the failure of children to read and write and do basic arithmetic should be attributed to a lack of "focus on the basics". "What is our school model? It asks teachers to complete the curriculum in a prescribed time. You can rush through it if you like, but you have to complete it. Nobody has laid down that certain measurable outcomes should be attained," he says.
This is evident from the Annual Status of Education report released by Pratham, which, year after year, shows little improvement in the quality of outcomes across states. "Let's start by laying down the measurable basics we need to attain. Even that has not been clearly articulated," Chavan laments.
Pratham tries to correct this mismatch by running small pilot programmes and even though it reaches several million children, the effort remains a drop in the ocean. Given India's population, Chavan's - and Pratham's - task is far from over
Getting talent and youth into politics
All successful professions have a usual career pattern - bright talent comes in and does the grunt work in the initial five years. After these learning years, talent moves to the middle tier where it performs and achieves recognition. After a few years, luck permitting, a few make it to the top tier, where their decades of experience help them deliver outcomes. Most importantly, talent takes over from the older generation of leaders, who could become mentors.
An example is the Chinese cabinet of ministers, where most members have been mayors of large Chinese cities or governors of provinces. They have experience of delivering governance and projects at the city or province level. They started their careers at the cutting-edge level, and rose through the ranks. Even if they have powerful parents, they still have to go through the grind. And when Xi Jinping takes over, Hu Jintao does not try to cling to power.
An Indian example would be the thriving music industry after the end of the Lata Mangeshkar-Asha Bhonsle duopoly. One can only surmise how many wonderfully talented singers were shut out during these decades of duopoly. TV talent-spotting contests have made that a thing of the past.
However, Indian politics is still very much a closed shop, with leaders in their 80s and 70s still refusing to go into vanaprastha, or retirement. Older leaders ensure their progeny's succession into their parliamentary or legislative assembly seats, leading to political dynasties in Indian states and the Centre. Almost all political parties, save three, are distinctly 'family shops' - focused on maximising power and wealth at the state and central level, as well as keeping challengers out.
In an open political system, India would have seen talented politicians contesting elections at the city ward and panchayat level. With success, they would have moved onto becoming mayors and district panchayat presidents. From this talent pool would have emerged the candidates for parliament and the legislative assemblies, of whom the brightest would have gone on to become ministers in states and the centre. The few who'd become chief ministers and prime minister would have gone through the grind and would deliver good outcomes. Indeed, this was happening somewhat in India till 1993, before the 73rd and 74th Constitutional Amendments. Significantly, dynasties and gerontocracies have become more powerful in the 20-odd years since then.
Was it accident - or, more probably, design? These constitutional amendments enacted rotational reservations - a foolproof way of shutting out young political talent. This applies to all elections except those for MPs and MLAs. Alarmingly, few in the commentariat know about these provisions, let alone the consequences. Had these same rules been applied to MLAs and MPs, Naveen Patnaik, Sheila Dixit, Shivraj Singh Chouhan or Narendra Modi would have been single-term chief ministers, unable to even contest for a second term.
A quick look at the provisions. We know about reserved seats for SCs (Scheduled Castes) and STs (Scheduled Tribes) for MP and MLA elections. Articles 330 and 332 of the Constitution are very similar, setting out the process of reserved constituencies for MPs and MLAs respectively till 2026, when the next delimitation exercise takes place. In these reserved constituencies, bright and talented SC and ST candidates are firmly focused on re-election, and work hard. However, in all other elections - whether for municipalities, panchayats, mandis, cooperatives and others, rotational reservation means that the incumbent is ineligible to even run for re-election. Thus a bright OBCwoman mayor will not be able to contest the next mayoral election since the seat moves to a SC or ST reservation, and so on.
The process is devilishly simple. There are four kinds of seats - reserved for SCs, STs, OBCs (Other Backward Classes) and unreserved. Within each, there is a one-third reservation for women. In each election, the reservation for the seat 'rotates' among the four categories: SC to ST to OBC to unreserved, such that it is impossible for the sitting Mayor or Panchayat leader to even be eligible for running for the next election. These provisions are in Article 243T for urban and Article 243D for panchayat elections. The operative words are "such seats may be allotted by rotation to different constituencies" in a municipality/panchayat. I served as district election officer over two terms of municipal elections and panchayat elections and have first-hand knowledge of the drawing of lots for rotation in reservation. All states have rules for such rotation which ensure that most incumbents are ineligible to contest again. The only exception is when a reserved seat becomes unreserved, and the incumbent may run for office again.
The impact is a double whammy. Without any re-election incentive, one-term wonders rationally maximise their own benefit, without bothering about public welfare or service quality. At the same time, the ruling elite of MPs and MLAs act as patrons, putting forward their own "clients" to run for urban and panchayat elections, knowing full well that such short-lived clients pose no threat to the elite's progeny.
Thus, in the last two decades, fresh political talent has seldom proven itself at the city and panchayat level and gone on to contest the MLA or MP election. For a budding political activist, the route available is usually pledging unquestioning allegiance to a strong MLA or MP. It is not running for office and demonstrating great service delivery. Any political office apart from the MLA and MP is not really seen as worth contesting. This is also why city mayors and district panchayat presidents, who could improve public services, are largely disinterested observers in a system where MPs and MLAs, through IAS officers, run the show in cities and districts.
Contrast this with the rise and rise of state governments after the S R Bommai judgment in 1994, which ensured that Article 356 was no longer used for frivolous dismissals of state chief ministers. Since then, we have had many three-term and two-term CMs, who have raised their state GDP at a rapid clip. Indeed, a state CM is much more powerful that India's PM, as Narendra Modi doubtless realises. Had rotational reservation been applicable for MLAs, such strong leadership and growth in state GDPs would probably been much lower.
It is time to scrap rotations in reservations for cities and panchayats and have fixed reservations in constituencies, on the same lines as MPs and MLAs. We need better urban and rural leadership at the city and district level. Younger talent will prove itself at these levels, and then seek to grow in wider pastures. The duopoly of dynasties and gerontocracy will be under threat from such bright political leaders with experience. Citizens will benefit with better political leadership focusing on service delivery at the cutting edge level. India will get younger chief ministers and prime ministers.
If not, and if rotational reservations are such a good idea, why not apply it to MPs and MLAs too and remove the difference between Khaas Netas and Aam Netas? Perhaps Parliament and State Legislatures would not change the current structure. Do we need an S R Bommai kind of judgment under the Right to Equality on this issue? Else, we shall continue having "politicians of a lesser God" in cities and panchayats, and oldies and dynasts ruling in Indian politics.
An example is the Chinese cabinet of ministers, where most members have been mayors of large Chinese cities or governors of provinces. They have experience of delivering governance and projects at the city or province level. They started their careers at the cutting-edge level, and rose through the ranks. Even if they have powerful parents, they still have to go through the grind. And when Xi Jinping takes over, Hu Jintao does not try to cling to power.
An Indian example would be the thriving music industry after the end of the Lata Mangeshkar-Asha Bhonsle duopoly. One can only surmise how many wonderfully talented singers were shut out during these decades of duopoly. TV talent-spotting contests have made that a thing of the past.
However, Indian politics is still very much a closed shop, with leaders in their 80s and 70s still refusing to go into vanaprastha, or retirement. Older leaders ensure their progeny's succession into their parliamentary or legislative assembly seats, leading to political dynasties in Indian states and the Centre. Almost all political parties, save three, are distinctly 'family shops' - focused on maximising power and wealth at the state and central level, as well as keeping challengers out.
In an open political system, India would have seen talented politicians contesting elections at the city ward and panchayat level. With success, they would have moved onto becoming mayors and district panchayat presidents. From this talent pool would have emerged the candidates for parliament and the legislative assemblies, of whom the brightest would have gone on to become ministers in states and the centre. The few who'd become chief ministers and prime minister would have gone through the grind and would deliver good outcomes. Indeed, this was happening somewhat in India till 1993, before the 73rd and 74th Constitutional Amendments. Significantly, dynasties and gerontocracies have become more powerful in the 20-odd years since then.
Was it accident - or, more probably, design? These constitutional amendments enacted rotational reservations - a foolproof way of shutting out young political talent. This applies to all elections except those for MPs and MLAs. Alarmingly, few in the commentariat know about these provisions, let alone the consequences. Had these same rules been applied to MLAs and MPs, Naveen Patnaik, Sheila Dixit, Shivraj Singh Chouhan or Narendra Modi would have been single-term chief ministers, unable to even contest for a second term.
A quick look at the provisions. We know about reserved seats for SCs (Scheduled Castes) and STs (Scheduled Tribes) for MP and MLA elections. Articles 330 and 332 of the Constitution are very similar, setting out the process of reserved constituencies for MPs and MLAs respectively till 2026, when the next delimitation exercise takes place. In these reserved constituencies, bright and talented SC and ST candidates are firmly focused on re-election, and work hard. However, in all other elections - whether for municipalities, panchayats, mandis, cooperatives and others, rotational reservation means that the incumbent is ineligible to even run for re-election. Thus a bright OBCwoman mayor will not be able to contest the next mayoral election since the seat moves to a SC or ST reservation, and so on.
The process is devilishly simple. There are four kinds of seats - reserved for SCs, STs, OBCs (Other Backward Classes) and unreserved. Within each, there is a one-third reservation for women. In each election, the reservation for the seat 'rotates' among the four categories: SC to ST to OBC to unreserved, such that it is impossible for the sitting Mayor or Panchayat leader to even be eligible for running for the next election. These provisions are in Article 243T for urban and Article 243D for panchayat elections. The operative words are "such seats may be allotted by rotation to different constituencies" in a municipality/panchayat. I served as district election officer over two terms of municipal elections and panchayat elections and have first-hand knowledge of the drawing of lots for rotation in reservation. All states have rules for such rotation which ensure that most incumbents are ineligible to contest again. The only exception is when a reserved seat becomes unreserved, and the incumbent may run for office again.
The impact is a double whammy. Without any re-election incentive, one-term wonders rationally maximise their own benefit, without bothering about public welfare or service quality. At the same time, the ruling elite of MPs and MLAs act as patrons, putting forward their own "clients" to run for urban and panchayat elections, knowing full well that such short-lived clients pose no threat to the elite's progeny.
Thus, in the last two decades, fresh political talent has seldom proven itself at the city and panchayat level and gone on to contest the MLA or MP election. For a budding political activist, the route available is usually pledging unquestioning allegiance to a strong MLA or MP. It is not running for office and demonstrating great service delivery. Any political office apart from the MLA and MP is not really seen as worth contesting. This is also why city mayors and district panchayat presidents, who could improve public services, are largely disinterested observers in a system where MPs and MLAs, through IAS officers, run the show in cities and districts.
Contrast this with the rise and rise of state governments after the S R Bommai judgment in 1994, which ensured that Article 356 was no longer used for frivolous dismissals of state chief ministers. Since then, we have had many three-term and two-term CMs, who have raised their state GDP at a rapid clip. Indeed, a state CM is much more powerful that India's PM, as Narendra Modi doubtless realises. Had rotational reservation been applicable for MLAs, such strong leadership and growth in state GDPs would probably been much lower.
It is time to scrap rotations in reservations for cities and panchayats and have fixed reservations in constituencies, on the same lines as MPs and MLAs. We need better urban and rural leadership at the city and district level. Younger talent will prove itself at these levels, and then seek to grow in wider pastures. The duopoly of dynasties and gerontocracy will be under threat from such bright political leaders with experience. Citizens will benefit with better political leadership focusing on service delivery at the cutting edge level. India will get younger chief ministers and prime ministers.
If not, and if rotational reservations are such a good idea, why not apply it to MPs and MLAs too and remove the difference between Khaas Netas and Aam Netas? Perhaps Parliament and State Legislatures would not change the current structure. Do we need an S R Bommai kind of judgment under the Right to Equality on this issue? Else, we shall continue having "politicians of a lesser God" in cities and panchayats, and oldies and dynasts ruling in Indian politics.
The writer has worked 16 years in the IAS and 13 years in the private sector.
Green plan for highways: 1% project cost to be set aside to plant trees
Green plan for highways: 1% project cost to be set aside to plant trees -The road ministry has finalised a “green highways” policy to “tree-line” 140,000 kilometres of national highways. Under this policy, one per cent of the civil cost of national highway development projects will have to be set aside for the planting of trees in a planned manner, covering both existing NH sections and new routes that would be added to the network. The Ministry of Road Transport & Highways (MoRTH) has formulated the new Green Highways (Plantation and Maintenance) Policy, 2015 after a series of reviews, which raised concerns about the poor quality and lack of maintenance of green cover along most national highways. Speaking to The Sunday Express, Union Minister for Road Transport & Highways, Nitin Gadkari said: “The glare from the headlights of incoming vehicles and the effect of winds, one of the reasons for accidents, could be reduced if there was adequate attention to developing the national highways in an eco-friendly manner. We have therefore decided to tree-line the 97,000 km of existing national highways and around 40,000 km of new roads that we would be adding to the network over the next few years.” He said the initiative sought to take forward the NDA government’s flagship Swachh Bharat Abhiyan and is expected to generate employment for about five lakh people. According to the norms outlined in the policy, the government will create a pool of 1,000-odd contractors with their own nurseries, who will be entrusted with planting trees, landscaping and laying grass turfs and ornamental shrubs along national highways. The policy aims to provide employment to the local people and will be implemented with the participation of the local communities, farmers, NGOs, private sector players, local self-government bodies and the forest department. “We will put this initiative under the MNREGA scheme. If required, we can give advances to farmers and contractors for purchasing trucks and tractors,” said Gadkari. MoRTH is scheduled to hold a workshop of all stakeholders on August 27 to finalise an action plan. “Planting trees in any particular area will depend on the soil suitability there, besides climate and success stories. Konkan in Maharashtra is famous for Alphonso, we can plant it there. In Chhattisgarh, we can have tamarind. Somewhere in between the road lengths, we can have flowers like roses,” he said. Planting fruit-bearing trees specific to the region can aid revenue generation. Besides, waste products or biomass from trees along the road can be used to make fertilisers — the proceeds from the sale would be divided equally between the contractor and the local panchayat body. Under the plan, the ministry or NHAI will appoint an authorised agency for empanelment of plantation agencies, which will then be allowed to bid for the projects. Projects are expected to be awarded on a turnkey basis, depending on the quantum of plantation for the specific site. The plantation agency will have no right on the land and -cannot undertake any other activity on such land. The agency will have to sign a pact to ensure strict compliance with the technical specifications, species, maintenance schedule, survival, payment terms and conditions and on the legal right of the land as well as the forest produce. Globally, tree-lining of highways has either been entrusted to non-profit government organisations or left to state or provincial governments. In Japan, for instance, the Japan Highway Public Corporation, a non-profit government organisation managing the construction and operation of inter-city expressways and toll roads, is entrusted with the task of coordinating tree-lining as well as recycling of plant waste generated from pruning and mowing activities. In Romania, the Romanian National Forestry Company Romsilva started work two years ago on a curtain forest cover along an 11-km A2 highway segment, which connects Romania’s capital Bucharest to the Black Sea port of Constanta and is among the most exposed roads to winter blizzards. In the US state of Maryland, Harford County administration took up a two-year, $1.6 million project involving the planting of about 22,000 trees since early last year, including along highways, to improve the green cover and also the local water quality. A variety of deciduous and evergreen species were planted during the spring of 2014, and the project is scheduled to continue through the spring of 2016. 140,000 km to be lined with trees # Trees to line 140,000 km of national highways # 1% of NH project cost to be set aside for planting trees # To plant fruit-bearing trees specific to region, for instance Alphonso in Konkan, tamarind in Chhattisgarh # To provide local employment, to be included under the rural jobs guarantee scheme -
Mann ki Baat': PM Modi to launch cashless treatment scheme for accident victims -
Mann ki Baat': PM Modi to launch cashless treatment scheme for accident victims -
Concerned over the high rate of casualties in accidents, the government will soon bring a Road Transport and Safety Bill and launch cashless treatment for mishap victims, Prime Minister Narendra Modi said today in his monthly radio programme while avoiding any mention of politics or the logjam in Parliament. In his 15-minute programme, he also hailed the armed forces in the context of Kargil Vijay Divas, paid tributes to the farming community and praised scientists, besides saying that a team of officials will pay a week-long visit to the Northeastern states to understand the problems of the region and address them. He also invited suggestions from the public which could form part of his this year’s Independence Day speech. While talking about various social issues, he avoided politics at a time when Parliament is unable to function because of a deadlock with opposition demanding resignation of External Affairs Minister Sushma Swaraj, Rajasthan Chief Minister Vasundhara Raje and Madhya Pradesh Chief Minister Shivraj Singh Chouhan over various controversies. Talking about road accidents, he mentioned the case of a scooter rider lying bleeding on a road in Delhi with nobody helping him. “Several people have been writing to me that I should speak on road safety to create awareness about it. When we see the figures, we notice that in India, an accident takes place every minute and a death due to these takes place every four minutes. Among the victims, one-third are in the age group of 15-25 years,” the Prime Minister noted. Keeping this in mind, the government will soon bring a Road Transport and Safety Bill, he said. The government is also planning other important measures like putting in place a National Road Safety Policy and Road Safety Action Plan, he said. A project under which cashless treatment will be given to accident victims, wherein the victim does not have to worry for the first 50 hours as to who pays the money for treatment, will also be launched soon, he said. The project will be launched in Gurgaon, Jaipur and Vadodara and then to Mumbai, Ranchi, Rungaon and Maurya national highways
Concerned over the high rate of casualties in accidents, the government will soon bring a Road Transport and Safety Bill and launch cashless treatment for mishap victims, Prime Minister Narendra Modi said today in his monthly radio programme while avoiding any mention of politics or the logjam in Parliament. In his 15-minute programme, he also hailed the armed forces in the context of Kargil Vijay Divas, paid tributes to the farming community and praised scientists, besides saying that a team of officials will pay a week-long visit to the Northeastern states to understand the problems of the region and address them. He also invited suggestions from the public which could form part of his this year’s Independence Day speech. While talking about various social issues, he avoided politics at a time when Parliament is unable to function because of a deadlock with opposition demanding resignation of External Affairs Minister Sushma Swaraj, Rajasthan Chief Minister Vasundhara Raje and Madhya Pradesh Chief Minister Shivraj Singh Chouhan over various controversies. Talking about road accidents, he mentioned the case of a scooter rider lying bleeding on a road in Delhi with nobody helping him. “Several people have been writing to me that I should speak on road safety to create awareness about it. When we see the figures, we notice that in India, an accident takes place every minute and a death due to these takes place every four minutes. Among the victims, one-third are in the age group of 15-25 years,” the Prime Minister noted. Keeping this in mind, the government will soon bring a Road Transport and Safety Bill, he said. The government is also planning other important measures like putting in place a National Road Safety Policy and Road Safety Action Plan, he said. A project under which cashless treatment will be given to accident victims, wherein the victim does not have to worry for the first 50 hours as to who pays the money for treatment, will also be launched soon, he said. The project will be launched in Gurgaon, Jaipur and Vadodara and then to Mumbai, Ranchi, Rungaon and Maurya national highways
Prime Minister Launches Deendayal Upadhyaya Gram Jyoti Yojana in Patna
Prime Minister Launches Deendayal Upadhyaya Gram Jyoti Yojana in Patna
The Prime Minister, Shri Narendra Modi, today launched various development projects at Patna. He launched the Deendayal Upadhyay Gram Jyoti Yojana; inaugurated the Daniawan-Bihar Sharif new railway line; flagged off the Rajgir-Bihar Sharif-Daniawan-Fatuha passenger train and Patna-Mumbai AC Suvidha Express; dedicated to the nation the permanent IIT Campus at Patna; launched and laid the foundation stone for Incubation Centre for Medical Electronics, Patna; and inaugurated the construction of the first phase of the Jagdishpur-Haldia pipeline project.
The Prime Minister said development is the panacea for all problems related to poverty and unemployment. He expressed satisfaction that there is now a general agreement on this aspect, and states are even becoming competitive with regard to development. He said India will progress only through the development of the States, and for this the Centre and States have to work together.
Emphasizing the importance of infrastructure, the Prime Minister said the gas pipeline and rail projects which were launched today would provide development and improve the quality of life of the people in the State. He said that if India has to progress, then the development of Eastern India is essential. He also mentioned several road projects that have been approved for Bihar by the Union Government.
The Prime Minister said that IIT Patna, whose new campus was inaugurated today, should also cater to the State's development needs. He expressed hope that the Incubation Centre for medical devices launched at the IIT, would help manufacture medical devices in India to make them easily accessible for all.
The Governor of Bihar Shri Keshri Nath Tripathi, the Chief Minister of Bihar Shri Nitish Kumar, Union Ministers Shri Suresh Prabhu, Shri Ram Vilas Paswan, Shri Ravi Shankar Prasad, Shri Dharmendra Pradhan, Shri Piyush Goyal, Shri Upendra Kushwaha and Shri Ram Kripal Yadav were present on the occasion.
DeenDayal Upadhyaya Gram Jyoti Yojana (DDUGJY)- An Over view :
1. Background:
· The rural agricultural and non-Agriculture consumers (domestic and non-domestic load) of the country are generally serviced through the local distribution network. Many rural areas of the country face insufficient electricity supply, consequently the distribution utilities are forced to resort to load shedding, thus affecting the power supply to both Agriculture and non-Agriculture consumers.
· The demand of power in rural areas is increasing day by day due to changing consumer base, improving living standards for which augmentation of rural infrastructure needs to be regularly undertaken
· The investment in the distribution network is low due to bad financial health of the distribution companies. Therefore in order to augment the reliability and quality of supply distribution network needs to be strengthened.
· To improve the commercial viability of power distribution, there is need for metering of all categories of the consumers
2. DeenDayal Upadhyaya Gram Jyoti Yojana (DDUGJY)
Keeping in view the above problems, Ministry of Power, Government of India has launched Deen Dayal Upadhyaya Gram Jyoti Yojana for rural areas having following objectives:
i) To provide electrification to all villages
ii) Feeder separation to ensure sufficient power to farmers and regular supply to other consumers
iii) Improvement of Sub-transmission and distribution network to improve the quality and reliability of the supply
iv) Metering to reduce the losses
3. Financial provisions:
· Scheme has an outlay of Rs 76000 crore for implementation of the projects under which Government of India shall provide Grant of Rs 63000 crore.
· A total of Rs 14680 crore worth projects have already been approved out of which projects amounting to Rs 5827 crore have been approved for Bihar state.
4. Benefits from the scheme
· All villages and households shall be electrified
· Increase in agriculture yield
· Business of Small and household enterprises shall grow resulting into new avenues for employment
· Improvement in Health, Education, Banking (ATM) services
· Improvement in accessibility to radio, telephone, television, internet and mobile etc
· Betterment in social security due to availability of electricity
· Accessibility of electricity to schools, panchayats, hospitals and police stations etc
· Rural areas shall get increased opportunities for comprehensive development
Under this scheme, an Agriculture intensive state like Bihar shall benefit from works of feeder separation. Thousands of kilometres of new lines shall be laid and hundreds of new substations have been planned. The implementation of this scheme shall ensure the improvement in agricultural productivity and electrification of all the households.
The Prime Minister, Shri Narendra Modi, today launched various development projects at Patna. He launched the Deendayal Upadhyay Gram Jyoti Yojana; inaugurated the Daniawan-Bihar Sharif new railway line; flagged off the Rajgir-Bihar Sharif-Daniawan-Fatuha passenger train and Patna-Mumbai AC Suvidha Express; dedicated to the nation the permanent IIT Campus at Patna; launched and laid the foundation stone for Incubation Centre for Medical Electronics, Patna; and inaugurated the construction of the first phase of the Jagdishpur-Haldia pipeline project.
The Prime Minister said development is the panacea for all problems related to poverty and unemployment. He expressed satisfaction that there is now a general agreement on this aspect, and states are even becoming competitive with regard to development. He said India will progress only through the development of the States, and for this the Centre and States have to work together.
Emphasizing the importance of infrastructure, the Prime Minister said the gas pipeline and rail projects which were launched today would provide development and improve the quality of life of the people in the State. He said that if India has to progress, then the development of Eastern India is essential. He also mentioned several road projects that have been approved for Bihar by the Union Government.
The Prime Minister said that IIT Patna, whose new campus was inaugurated today, should also cater to the State's development needs. He expressed hope that the Incubation Centre for medical devices launched at the IIT, would help manufacture medical devices in India to make them easily accessible for all.
The Governor of Bihar Shri Keshri Nath Tripathi, the Chief Minister of Bihar Shri Nitish Kumar, Union Ministers Shri Suresh Prabhu, Shri Ram Vilas Paswan, Shri Ravi Shankar Prasad, Shri Dharmendra Pradhan, Shri Piyush Goyal, Shri Upendra Kushwaha and Shri Ram Kripal Yadav were present on the occasion.
DeenDayal Upadhyaya Gram Jyoti Yojana (DDUGJY)- An Over view :
1. Background:
· The rural agricultural and non-Agriculture consumers (domestic and non-domestic load) of the country are generally serviced through the local distribution network. Many rural areas of the country face insufficient electricity supply, consequently the distribution utilities are forced to resort to load shedding, thus affecting the power supply to both Agriculture and non-Agriculture consumers.
· The demand of power in rural areas is increasing day by day due to changing consumer base, improving living standards for which augmentation of rural infrastructure needs to be regularly undertaken
· The investment in the distribution network is low due to bad financial health of the distribution companies. Therefore in order to augment the reliability and quality of supply distribution network needs to be strengthened.
· To improve the commercial viability of power distribution, there is need for metering of all categories of the consumers
2. DeenDayal Upadhyaya Gram Jyoti Yojana (DDUGJY)
Keeping in view the above problems, Ministry of Power, Government of India has launched Deen Dayal Upadhyaya Gram Jyoti Yojana for rural areas having following objectives:
i) To provide electrification to all villages
ii) Feeder separation to ensure sufficient power to farmers and regular supply to other consumers
iii) Improvement of Sub-transmission and distribution network to improve the quality and reliability of the supply
iv) Metering to reduce the losses
3. Financial provisions:
· Scheme has an outlay of Rs 76000 crore for implementation of the projects under which Government of India shall provide Grant of Rs 63000 crore.
· A total of Rs 14680 crore worth projects have already been approved out of which projects amounting to Rs 5827 crore have been approved for Bihar state.
4. Benefits from the scheme
· All villages and households shall be electrified
· Increase in agriculture yield
· Business of Small and household enterprises shall grow resulting into new avenues for employment
· Improvement in Health, Education, Banking (ATM) services
· Improvement in accessibility to radio, telephone, television, internet and mobile etc
· Betterment in social security due to availability of electricity
· Accessibility of electricity to schools, panchayats, hospitals and police stations etc
· Rural areas shall get increased opportunities for comprehensive development
Under this scheme, an Agriculture intensive state like Bihar shall benefit from works of feeder separation. Thousands of kilometres of new lines shall be laid and hundreds of new substations have been planned. The implementation of this scheme shall ensure the improvement in agricultural productivity and electrification of all the households.
Text of PM’s address at the launch of Deendayal Upadhyaya Gram Jyoti Yojana
Text of PM’s address at the launch of Deendayal Upadhyaya Gram Jyoti Yojana and various developmental projects at Patna
เคฆेเคตिเคฏों เคเคฐ เคธเค्เคเคจों,
เคเค เคฏเคนां เค เคจेเค เคถिเคฒाเคจ्เคฏाเคธ เคे เคเคฐ เคเคฆ्เคाเคเคจ เคे เคाเคฐ्เคฏเค्เคฐเคฎ เคนुเค। เคนเคฎ เคธเคฌ เคเคธ เคฌाเคค เคो เค เคฌ เคญเคฒीเคญांเคคि เคธเคฎเคเคจे เคฒเคे เคนैं เคि เคตिเคाเคธ เคा เคोเค เคชเคฐ्เคฏाเคฏ เคจเคนीं เคนै। เค เคเคฐ เคนเคฎें เคเคฐीเคฌी เคธे เคฒเคก़เคจा เคนै เคคो เคตिเคाเคธ เคเคฐเคจा เคนोเคा, เคนเคฎें เคฌेเคฐोเคเคाเคฐी เคธे เคฒเคก़เคจा เคนै, เคคो เคตिเคाเคธ เคเคฐเคจा เคนोเคा, เคนเคฎें เค เคถिเค्เคทा เคธे เคฒเคก़เคจा เคนै เคคो เคตिเคाเคธ เคเคฐเคจा เคนोเคा, เคฏเคฆि เคนเคฎें เคเคฐोเค्เคฏ เคी เคธुเคตिเคงाเคं เคฎुเคนैเคฏा เคเคฐाเคจी เคนोंเคी เคคो เคตिเคाเคธ เคเคฐเคจा เคนोเคा। เคธเคฌ เคฆुเคों เคी เค เคเคฐ เคोเค เคเค เคฆเคตाเค เคนै เคคो เคตो เคฆเคตाเค เคนै – เคตिเคाเคธ। เคฏเคน เค เค्เคी เคฌाเคค เคนै เคि เคเคจ เคฆिเคจों เคฐाเค्เคฏों เคे เคฌीเค เคญी เคตिเคाเคธ เคो เคฒेเคเคฐ เคเค เคธ्เคชเคฐ्เคงा เคा เคฎाเคนौเคฒ เคฌเคจเคคा เคเคฒा เคा เคฐเคนा เคนै। เคฐाเค्เคฏों เคो เคฒเคเคจे เคฒเคा เคนै เคि เคตो เคฐाเค्เคฏ เคเคธ เคฌाเคค เคฎें เคฎुเคเคธे เคเคे เคจिเคเคฒ เคเคฏा, เค เคฌ เคนเคฎ เคुเค เคोเคถिเคถ เคเคฐेंเคे, เคนเคฎ เคเคे เคจिเคเคฒेंเคे। เคเคिเคฐเคाเคฐ เคฆेเคถ เคो เคเคे เคฌเคข़ाเคจा เคนै เคคो เคฐाเค्เคฏों เคे เคตिเคाเคธ เคธे เคนी เคเคे เคฌเคข़เคจे เคตाเคฒा เคนै। เคเคธเคฒिเค เคฆेเคถ เคे เคตिเคाเคธ เคे เคฒिเค เคฐाเค्เคฏों เคा เคตिเคाเคธ.. เคเคธ เคฎूเคฒเคฎंเคค्เคฐ เคो เคฒे เคเคฐเคे, เคेंเคฆ्เคฐ เคนो เคฏा เคฐाเค्เคฏ เคนो, เคธเคฌเคจे เคฎिเคฒเคเคฐ เคे เคाเคฎ เคเคฐเคจा, เคाเคฎ เคो เคเคे เคฌเคข़ाเคจा, เคฏเคน เคเคตเคถ्เคฏเค เคนोเคคा เคนै।
เคตिเคाเคธ เคे เคाเคฎों เคฎें เคฐाเคเคจीเคคि เคिเคคเคจा เคจुเคเคธाเคจ เคเคฐเคคी เคนै เคเคธเคा เคฌ्เคฏौเคฐा เคเคฆเคฐเคฃीเคฏ เคฎुเค्เคฏเคฎंเคค्เคฐी เคी เคจे เคตिเคธ्เคคाเคฐ เคธे เคฆिเคฏा। เค เคเคฒ เคी เคे เคธเคฎเคฏ เคฎें เคो เคाเคฎ.. เค: เคฎเคนीเคจे เคฎिเคฒเคคे เคคो เคชूเคฐा เคนो เคाเคคा, เคเคธเคो เคชूเคฐा เคนोเคคे-เคนोเคคे เคเค 2015 เค เคเคฏा। เคฎैं เคจीเคคीเคถ เคी เคी เคฌाเคค เคธे เคธเคนเคฎเคค เคนूं เคि เค เคเคฒ เคी เคी เคธเคฐเคाเคฐ เคा เคुเคจाเคต เคฏเคฆि เคฅोเคก़ी เคฆेเคฐ เคธे เคนोเคคा, เค: เคฎเคนीเคจे เคฎिเคฒ เคाเคคे เคคो เคเคธ เคธเคฎเคฏ เค เคเคฒ เคी เคे เคฎाเคฐ्เคเคฆเคฐ्เคถเคจ เคฎें.. เคเคฐ เคฏเคนी เคे เคฐेเคฒ เคฎंเคค्เคฐी เคฅे เคจीเคคीเคถ เคी, เคฏเคน เคाเคฎ เคชूเคฐा เคนो เคเคฏा เคนोเคคा। เคตो เคธเคนी เคฌोเคฒ เคฐเคนे เคนैं। เคฒेเคिเคจ เคฌाเคฆ เคฎें เคธเคฐเคाเคฐ เคฌเคฆเคฒ เคเค เคเคฐ เคฐेเคฒ เคฎंเคค्เคฐी เคฏเคนां เคธे เคเคธे เคเค เคि เคाเคฎ เคो เคฐोเค เคฆिเคฏा เคเคฏा เคเคฐ เคนเคฎाเคฐे เคเคจे เคे เคฌाเคฆ เคเคธเคो เคाเคฒू เคिเคฏा เคเคฏा। เค เคฌ, เคฐाเคเคจीเคคि เคो เคเคฐเคคे เคนैं เคเคฐें เคฒेเคिเคจ เคจुเคเคธाเคจ เคฌिเคนाเคฐ เคा เคนुเค, เคฌिเคนाเคฐ เคी เคเคจเคคा เคा เคนुเค। เคจीเคคीเคถ เคुเคฎाเคฐ เคी เคเคธ เคต्เคฏเคฅा เคे เคธाเคฅ เคฎैं เคญी เค เคชเคจा เคธ्เคตเคฐ เคฎिเคฒाเคคा เคนूं।
เคฒेเคिเคจ เคฎैं เคเคธ เคฎเคค เคा เคนूं เคि เคนเคฎें เคตिเคाเคธ เคी เคฏाเคค्เคฐा เคो เคจिเคฐंเคคเคฐ เคเคคि เคฆेเคจा เคाเคนिเค। เคเค เคจीเคคीเคถ เคी เคจे เคฌเคนुเคค เค เค्เคी เคฌाเคคें เคฌเคคाเค เคि เคญเค IIT เคนै, เคนเคฎें เคฏเคนां เคी เคเคตเคถ्เคฏเคเคคाเคं เคे เค เคจुเคธाเคฐ เคเคฐ เคฏเคนां เคी เค्เคทเคฎเคคा เคे เค เคจुเคธाเคฐ เคจเค-เคจเค faculties เคो เคฒाเคจा เคाเคนिเค। เคฎुเคे เคตिเคถ्เคตाเคธ เคนै เคि เคจเค เคชเคฐिเคธเคฐ เคी เค्เคทเคฎเคคा เคเคคเคจी เคนै, 500 เคฌीเคा เค़เคฎीเคจ เคนै.. เคฏเคน เคนोเคा। เคนเคฎ เคคो เคोเคถिเคถ เคฏเคน เคเคฐ เคฐเคนे เคนैं เคि เคฆुเคจिเคฏा เคฎें เคो top cost faculties เคนों เคเคจเคो เคญी เคญाเคฐเคค เคฎें เคฒाเคฏा เคाเค เคคाเคि เคญाเคฐเคค เคे เคนเคฎाเคฐे เคฏुเคตเคों เคो เคฆेเคถ เคे เคฒिเค เคो เคเคตเคถ्เคฏเค เคนै, เคिเคธ เคฐाเค्เคฏ เคฎें IIT เคนैं, เคตเคนां เคो เคเคตเคถ्เคฏเค เคนै, เคเคจ เคตिเคทเคฏों เคो เคฌเคฒ เคฆिเคฏा เคाเค। เคธिเคฐ्เคซ เคฆिเคฒ्เคฒी เคฎें เคฌैเค เคเคฐเคे เคฏोเคเคจाเคं เคฌเคจाเคจे เคा เคตเค्เคค เคชूเคฐा เคนो เคเคฏा। เค เคฌ เคคो เคฐाเค्เคฏ เคे เคฎเคจ เคฎें เคो เคญाเคต เคเค เคคे เคนैं, เคเคธเคी เคो เคเคตเคถ्เคฏเคเคคाเคं เคนोเคคी เคนैं, เคเคธเคे เค เคจुเคธाเคฐ เคนी เคฆिเคฒ्เคฒी เคो เคขเคฒเคจा เคाเคนिเค, เคฏे เคฎेเคฐी เคธोเค เคนै เคเคฑ เคฎैं เคเคธी เคो เคเคे เคฌเคข़ा เคฐเคนा เคนूं।
เคเค เคฏเคนां เคเค Incubation centre เคा เคช्เคฐाเคฐंเคญ เคนो เคฐเคนा เคนै। เคฏे Incubation centre เคฎैं เคฎाเคจเคคा เคนूं, เคฏे เคเค เคฌเคนुเคค เคฌเคก़ा เคจเคเคฐाเคจा เคนै। IIT complex, เคเคฎाเคฐเคค เคธे เคญी เค्เคฏाเคฆा, เคฏे Incubation centre เคฌเคนुเคค เคฌเคก़ा เคฎเคนเคค्เคตเคชूเคฐ्เคฃ เคนเคฎाเคฐा initiative เคนै। เคเคธเคฒिเค เคฎैं เคเคธ เคฌाเคค เคธे convince เคนूं। เคฎैं เคिเคธ เคช्เคฐเคฆेเคถ เคธे เคเคฏा เคนूं, เคฒोเคों เคจे เคชเคฐिเคถ्เคฐเคฎ เคिเคฏा เคนोเคा, เคชเคฐเคฎाเคค्เคฎा เคจे เคृเคชा เคी เคนोเคी, เคฒเค्เคท्เคฎी เคจे เคตเคนां เคाเคจा เคชเคธंเคฆ เคिเคฏा เคนोเคा เคฒेเคिเคจ เคฏे เคญूเคฎि เคนै, เคเคนां เคธเคฐเคธ्เคตเคคी เคตाเคธ เคเคฐเคคी เคนै। เคฏเคนां เคे เคจौเคเคตाเคจ เคคेเคเคธ्เคตी เคนैं। เคเคฐ เคฎैं เคฎाเคจเคคा เคนूं, เคฏเคนां เคी เคो เคคेเคเคธ्เคตिเคคा เคนै เคตो เคชूเคฐे เคนिंเคฆुเคธ्เคคाเคจ เคो เคคेเคเคธ्เคตी เคฌเคจा เคธเคे, เคเคธी เคคेเคเคธ्เคตिเคคा เคเคธ เคงเคฐเคคी เคชเคฐ เคนै। ..เคเคฐ เคฎुเคे เคตिเคถ्เคตाเคธ เคนै เคि เคฏे เคो Incubation centre เคนเคฎ เคธोเค เคฐเคนे เคนैं, เคฌเคจाเคจे เคा เคฐเคนे เคนैं, เคตो เคญी เคเค เคตिเคถेเคท เคฎเคเคธเคฆ เคธे เคนै।
เคเค เคนเคฎ เคฆेเค เคฐเคนे เคนैं เคि Medical services, health sector เคฏे เคธिเคฐ्เคซ เคกॉเค्เคเคฐ เคจाเคก़ी เคชเคเคก़ เคฒें, เคाเคฐ เคธเคตाเคฒ เคชूเค เคฒें เคเคฐ เคจिเคฐ्เคฃเคฏ เคจเคนीं เคนोเคคा เคि เคฌीเคฎाเคฐी เค्เคฏा เคนै, เคฆเคตाเค เค्เคฏा เคฆें? เคขेเคฐ เคธाเคฐे เคฎเคถीเคจों เคे เค ंเคฆเคฐ เคธे เคถเคฐीเคฐ เคो เคुเคाเคฐा เคाเคคा เคนै, เคญांเคคि-เคญांเคคि เคฎเคถीเคจों เคो เคถเคฑीเคฐ เคชเคฐ เคฒเคाเคฏा เคाเคคा เคนै เคเคธเคे เคฌाเคฆ เคฌीเคฎाเคฐी เคคเคฏ เคนोเคคी เคนै, เคเคธเคे เคฌाเคฆ เคเคชเคाเคฐ เคคเคฏ เคนोเคคा เคนै। เคชूเคฐे Health Sector เคฎें Technology เคा เคช्เคฐเคญाเคต เคเคคเคจा เคฌเคข़ा เคนै, เคเคคเคจे เคจเคฏे-เคจเคฏे เคธंเคธाเคงเคจों เคा เคเคตिเคท्เคाเคฐ เคนो เคฐเคนा เคนै। เคเค เคญाเคฐเคค เคो เคเคฐीเคฌ เคต्เคฏเค्เคคि เคो เค เคเคฐ เคเคจ เคธंเคธाเคงเคจों เคो เคฎुเคนैเคฏा เคเคฐाเคจा เคชเคก़े.. เคตिเคฆेเคถों เคธे เคฒाเคจा เคฌเคนुเคค เคฎเคนंเคा เคชเคก़ เคฐเคนा เคนै। เคเคธ เคชเคเคจा เคी เคงเคฐเคคी เคชเคฐ เคฌिเคนाเคฐ เคे เคฎेเคฐे เคจौเคเคตाเคจों เคी เคช्เคฐเคคिเคญा เคो เคเค เค เคตเคธเคฐ เคฆिเคฏा เคा เคฐเคนा เคนै เคि เคเคธ incubation centre เคฎें เคช्เคฐเคฎुเค เคฐूเคช เคธे Electronic and Digital mechanics เคे เคธाเคฅ เคिเคธ เคช्เคฐเคाเคฐ เคธे เคนเคฎ Health Sector เคे เคจเคฏे เคตिเคทเคฏों เคฎें เคเคตिเคท्เคाเคฐ เคเคฐें, เคเคธเคा เคเคค्เคชाเคฆเคจ เคเคฐें เคคाเคि เคนเคฎाเคฐे เคเคฐीเคฌ เคธे เคเคฐीเคฌ เคे เคฒिเค เคนเคฎाเคฐे เค เคธ्เคชเคคाเคฒों เคฎें เคญाเคฐเคค เคฎें เคฌเคจे เคนुเค เคเคค्เคคเคฎ เคธे เคเคค्เคคเคฎ เคธाเคงเคจ เคคैเคฏाเคฐ เคนों, เคिเคธเคा เคฒाเคญ เคเคฐीเคฌ เคो เคฎिเคฒे, เคเคธ เคฆिเคถा เคฎें เคนเคฎ เคाเคฎ เคเคฐें। เคเคธเคฒिเค เคฏเคน incubation Centre เคญเคฒे เคนी เคชเคเคจा เคी เคงเคฐเคคी เคชเคฐ เคฌเคจเคจे เคตाเคฒा เคนो, เคฒेเคिเคจ เคตเคน เคนिंเคฆुเคธ्เคคाเคจ เคे เคเคฐीเคฌों เคे เคเคฐोเค्เคฏ เคी เคเคตเคถ्เคฏเคเคคाเคं เคी เคชूเคฐ्เคคि เคเคฐเคจे เคा เคเค เค เคนเคฎ เคाเคฐ्เคฏเค्เคฐเคฎ เคฌเคจेเคा, เคฏเคน เคฎैं เคฆेเค เคฐเคนा เคนूं।
เคเคिเคฐเคाเคฐ เคตिเคाเคธ เคเคฐเคจा เคนै เคคो infrastructure เคा เคฌเคนुเคค เคฎเคนเคค्เคต เคนोเคคा เคนै। เค เคเคฐ infrastructure เคो เคฌเคนुเคค เคฎเคนเคค्เคต เคจเคนीं เคฆिเคฏा เคเคฏा เคคो เคนเคฎ เคฌเคนुเคค เคชिเคเคก़เคเคฐ เคฐเคน เคाเคंเคे। เคฌिเคนाเคฐ เคฎें เคाเคนे rail เคนो, road เคนो air เคนो, เคเคธเคो infrastructure เคฎिเคฒें, เคเคธเคी connectivity เคฌเคข़े, capacity เคฌเคข़ें, เคเคธ เคชเคฐ เคนเคฎ เคฌเคฒ เคฆे เคฐเคนे เคนैं। เคนिंเคฆुเคธ्เคคाเคจ เคฎें เคถाเคฏเคฆ เค เคงिเคเคคเคฎ เคฐेเคฒเคฎंเคค्เคฐी เคฏเคฆि เคिเคธी เคฐाเค्เคฏ เคจे เคฆिเคฏे เคนै เคคो เคฌिเคนाเคฐ เคจे เคฆिเคฏे เคนैं। เคเคฎाเคจे เคธे เคैเคธे เคฏเคน เคฐेเคฒ เคกिเคชाเคฐ्เคเคฎेंเค เคฌिเคนाเคฐ เคे เคฒिเค reservation เคนै। เคฐेเคฒ เคฎंเคค्เคฐी เคคो เคฎिเคฒे เคนैं, เคฐेเคฒ เคฆेเคจे เคा เคाเคฎ เคฎेเคฐे เคฆिเคฎाเค เคฎें เคญเคฐा เคชเคก़ा เคนै। เคฎैं เคฐेเคฒ เคे เคฎाเคง्เคฏเคฎ เคธे เคฌिเคนाเคฐ เคे เคฆूเคฐ-เคธुเคฆूเคฐ เคเคฒाเคों เคो เคैเคธे เคोเคก़ เคชाเคं, เคฎुเค्เคฏ เคงाเคฐा เคฎें เคตिเคाเคธ เคी.. เคฏเคนां infrastructure เคเคคा เคนै, เคเคธเคो เคैเคธे เคเคे เคฌเคข़ाเคं, เคเคธ เคฆिเคถा เคฎें เคฏोเคเคจाเคं เคฒेเคเคฐ เคे เคเคे เคเคฒ เคฐเคนा เคนूं।
เคเค เคเค เคฎเคนเคค्เคตเคชूเคฐ्เคฃ เคाเคฐ्เคฏเค्เคฐเคฎ เคนเคฎเคจे launch เคिเคฏा เคนै। เคตैเคธे เคจीเคคीเคถ เคी เคจे เคงเคฐ्เคฎेंเคฆ्เคฐ เคช्เคฐเคงाเคจ เคी เคी เคเคคเคจी เคคाเคฐीเคซ เคเคฐ เคฆी เคนै, เคเคธी เคธे เคฎुเคे เคธเคฎเค เคเคคा เคนै เคि เคเคธ เคช्เคฐोเคेเค्เค เคा เคिเคคเคจा เคฎเคนเคค्เคต เคนै। เคจीเคคीเคถ เคी เคी เคฌाเคค เคธเคนी เคนै, เคเคจे เคตाเคฒे เคฆिเคจों เคฎें เคिเคธ เคช्เคฐเคाเคฐ เคธे เคฐोเคก เคा เคฎเคนเคค्เคต เคนै, เคฐेเคฒ เคा เคฎเคนเคค्เคต เคนै เคตैเคธे เคนी เคैเคธ เค्เคฐिเคก เคा เคญी เคฎเคนเคค्เคต เคนै। เคชूเคฐी economy เคฎें เคैเคธे เคเคงाเคฐिเคค economy shape เคฒे เคฐเคนी เคนै เคเคฐ เคैเคธ เคชเคนुंเคाเคจे เคे เคฒिเค เคฎเคนंเคा เคเคฐ्เคीเคฒा เคจेเคเคตเคฐ्เค เคเคก़ा เคเคฐเคจा เคชเคก़เคคा เคนै, infrastructure เคฌเคจाเคจा เคชเคก़เคคा เคนै। เคฎैं เคฆेเค เคฐเคนा เคนूं เคि energy เคे sector เคฎें เคैเคธ เคी เคเคชเคฒเคฌ्เคงि เคเคธ เคฆेเคถ เคी เคชूเคฐी economy เคो เคฌเคฆเคฒ เคฆेเคคी เคนै। เคฌिเคนाเคฐ เคी economy เคो เคฌเคฆเคฒเคจे เคा เคเค เคฌเคนुเคค เคฌเคก़ा เคคाเคเคคเคตเคฐ เคช्เคฐเคฏाเคธ.. เคंเคा เคคो เคนเคฎाเคฐे เคชाเคธ เคนै เคนी เคนै, เคนเคฎ เคเคฐ्เคा เคंเคा เคो เคฒेเคเคฐ เคे เค เคฐเคนे เคนैं เคเคชเคे เคชाเคธ।
เคैเคธ เคชाเคเคช เคฒाเคเคจ เคฌिเคाเคंเคे เคธैंเคเคก़ों เคिเคฒोเคฎीเคเคฐ। เคชเคเคจा เคฎें เคชाเคเคช เคฒाเคเคจ เคธे เคเคฐ-เคเคฐ เคैเคธ เคैเคธे เคชเคนुंเคे.. เคैเคธे เคนเคฎाเคฐे เคเคฐ เคฎें เคृเคนเคฃी เคे kitchen เคฎें tap เคाเคฒू เคเคฐเคคे เคนी เคชाเคจी เคเคคा เคนै, เคตैเคธे เคนी tap เคाเคฒू เคเคฐเคคे เคนी เคैเคธ เค เคाเค, เคเคธเคे เคฒिเค เคฏเคน เคฏोเคเคจा เคนै। เคนเคฐ เคชเคฐिเคตाเคฐ เคो เคฏเคน เคชเคนुंเคे เคนैं .. เคธैंเคเคก़ों เคिเคฒोเคฎीเคเคฐ เคธे เคฆूเคฐ เคธे เคชाเคเคช เคฒाเคเคจ เคเคเคी, เคนां เคฌเคก़ा เคฎเคนंเคा เคाเคฐोเคฌाเคฐ เคนै เคฒेเคिเคจ เคเค เคฌाเคฐ เค เคเคฐ เคตเคน เคฒเค เคเคฏा เคคो เคธाเคฒों เคธाเคฒ เคคเค เคฏเคนां เคे เคीเคตเคจ เคो เคญी เคฒाเคญ เคนोเคा เคเคฐ เคฏเคนां เคे quality of life เคฎें เคญी เคฌเคนुเคค เคฌเคก़ा เคซाเคฏเคฆा เคนोเคा, economy เคฎें เคญी เคซाเคฏเคฆा เคนोเคा।
เคैเคธा เคจीเคคीเคถ เคी เคจे เคเคนा เคि เคฌिเคเคฒी เคा เคชैเคธा เคคเค เคฎाเคซ เคเคฐ เคฆिเคฏा เคนै, fertilizer เคाเคฐเคाเคจे เคा। เคเคธ เคธเคฎเคฏ เคนเคฎाเคฐे เคธुเคถीเคฒ เคी เคเคฏा เคเคฐเคคे เคฅे เคि เคธाเคนเคฌ เคนเคฎเคธे 300 เคเคฐोเคก़ เค्เคฏों เคฒे เคฐเคนे เคนो। เคฒेเคिเคจ เคซिเคฐ เคญी เคฌिเคนाเคฐ เคจे เคคเคเคฒीเคซ เคेเคฒ เคเคฐเคे เคญी เคเคธ เคाเคฎ เคो เคिเคฏा เคนै। เคตिเคค्เคค เคฎंเคค्เคฐी เคฅे เคนเคฎाเคฐे เคธुเคถीเคฒ เคी, เคเค िเคจाเค เคนोเคจे เคे เคฌाเคตเคूเคฆ เคญी เคिเคฏा। เคฏเคน เคเคฐเคจे เคे เคฌाเคตเคूเคฆ เคญी 10 เคธाเคฒ เคฌीเคค เคเค เคธाเคนเคฌ, fertilizer เคाเคฐเคाเคจे เคी เคिเคธी เคो เคฏाเคฆ เคจเคนीं เคเค। เค्เคฏा เคुเคจाเคน เคนै เคฌिเคนाเคฐ เคा? เคฌिเคนाเคฐ เคी เคेเคฌ เคธे เคชैเคธा เคจिเคाเคฒ เคเคฐเคे เคฏเคนां เคी เคธเคฐเคाเคฐ เคจे เคคเคเคฒीเคซ เคนोเคจे เคे เคฌाเคตเคूเคฆ เคญी เคฆिเคฏा เคฒेเคिเคจ เคเคธเคो เคฐोเค เคฆिเคฏा เคเคฏा। เคนเคฎเคจे เคคเคฏ เคिเคฏा เคนै เคि เคฏเคน เคฌिเคนाเคฐ เคा เคฏเคน เคนเค เคนै। เคฏเคน fertilizer เคा เคाเคฎ เคाเคฒू เคนोเคा। เคฏเคนां เคे เคिเคธाเคจों เคो เคธเคธ्เคคा fertilizer เคฎिเคฒे, เคฏเคน เคाเคฎ เคนเคฎ เคเคฐेंเคे। เคฌिเคนाเคฐ เคी เคเคจเคคा เคा เคฏा เคฌिเคนाเคฐ เคी เคธเคฐเคाเคฐ เคा เคोเค เคฆोเคท เคจเคนीं เคฅा। เคฌिเคนाเคฐ เคी เคธเคฐเคाเคฐ เคเคे เคเค เคฅी। เคฒेเคिเคจ เคाเคฎ เคฐोเค เคฆिเคฏा เคเคฏा। เคฒेเคिเคจ เคญाเคเคฏों เคฌเคนเคจों เคฎैं เคเคชเคो เคตिเคถ्เคตाเคธ เคฆिเคฒाเคคा เคนूं เคि เคฏเคน เคाเคฎ เคญी เคชूเคฐा เคนोเคा เคเคฐ เคจौเคเคตाเคจों เคो เคฐोเคเคाเคฐ เคญी เคฎिเคฒेเคा เคเคฐ เคिเคธाเคจ เคो fertilizer เคญी เคชเคนुंเคेเคा, เคเคธเคा เคชूเคฐा เคช्เคฐเคฌंเคง เคเคฐเคे เคนเคฎ เคเคे เคฌเคข़ेंเคे।
เคญाเคเคฏों เคฌเคนเคจों, เคตिเคाเคธ เคी เคเคธ เค เคตเคงाเคฐเคฃा เคฎें เคนเคฎเคจे เคฏเคน เคญी เคนเคฎेเคถा เคจिเคฐंเคคเคฐ เคช्เคฐเคฏाเคธ เคिเคฏा เคนै, cooperative federalism เคा। เคนเคฎाเคฐा เคฎเคค เคนै เคि เคฐाเค्เคฏों เคो เค เคเคฐ เคธเคนाเคฏเคคा เคฎिเคฒे, เคฐाเค्เคฏों เคो เค เคเคฐ เค เคตเคธเคฐ เคฎिเคฒे เคคो เคฆेเคถ เคे เคเคे เคฌเคข़เคจे เคी เคคाเคเคค เคฌเคนुเคค เคฌเคข़ เคाเคเคी। เคเคธเคฒिเค 14th finance commission เคो เคि เคฒाเคू เคนुเค เคนै, เคเคธเคे เคाเคฐเคฃ เคฌเคนुเคค เคฌเคก़ा เคฒाเคญ เคฐाเค्เคฏों เคो เคนो เคฐเคนा เคนै। เคเค เคฐाเค्เคฏ เคो เคนो เคฐเคนा เคนै, เคเค เคो เคจเคนीं เคนो เคฐเคนा เคนै, เคเคธा เคจเคนीं เคนै। เคธเคญी เคฐाเค्เคฏों เคो เคนो เคฐเคนा เคนै। เคเคธเคฒिเค เคोเค เคฌिเคนाเคฐ เคो เคเคฎ เคฎिเคฒा, เค เคงिเค เคฎिเคฒा, เคिเคธी เคเคฐ เคฐाเค्เคฏ เคो เคเคฎ เคฎिเคฒा, เค เคงिเค เคฎिเคฒा, เคเคธा เคจเคนीं เคนै। เค्เคฏोंเคि เคนเคฎाเคฐी เคฏोเคเคจा เคนै। เคเค เคธ्เคฅिเคคि เคเคธी เคนै.. เคเค เคเคฎाเคจा เคฅा เคญाเคฐเคค เคा เคเคाเคจा เคो เคฅा, เคेंเคฆ्เคฐ เคा เคเคฐ เคฐाเค्เคฏ เคा เคเคธเคฎें เคธे 65-70% เคเคाเคจा เคฆिเคฒ्เคฒी เคी เคธเคฐเคाเคฐ เคी เคคिเคौเคฐी เคฎें เคฐเคนเคคा เคฅा। 38-35% เคธเคญी เคฐाเค्เคฏों เคी เคฎिเคฒा เคเคฐเคे เคคिเคौเคฐी เคฎें เคฐเคนเคคा เคฅा। เคนเคฎเคจे เคเคธा เคเค เคฎเคนเคค्เคตเคชूเคฐ्เคฃ เคซैเคธเคฒा เคिเคฏा เคนै, เคเค िเคจ เคाเคฎ เคฒिเคฏा เคนै เคธเคฐ เคชเคฐ। เคฒेเคिเคจ เคैเคธा เคจीเคคीเคถ เคी เคจे เคเคนा เคि เคฎोเคฆी เคी เคเคช เคชเคฐ เคนเคฎाเคฐी เคเคถा เคนै, เคเคธเคो เคชूเคฐा เคเคฐเคจे เคे เคฒिเค เคนเคฎเคจे เคเค เคฎเคนเคค्เคตเคชूเคฐ्เคฃ เคซैเคธเคฒा เคिเคฏा เคนै। เคตो เคซैเคธเคฒा เคนै vote in finance commission เคिเคธเคे เคाเคฐเคฃ เคเคจे เคตाเคฒे เคฆिเคจों เคฎें เคฌिเคนाเคฐ เคो .. เค เคเคฐ เคชांเค เคธाเคฒ เคे finance commission เคा เคฎैं เคฆेเคूं เคคो เคฌिเคนाเคฐ เคो 2015 เคธे 2020 เคे เคฆเคฐเคฎ्เคฏिाเคจ finance commission เคे เคฆ्เคตाเคฐा เคเคฐीเคฌ-เคเคฐीเคฌ เคชौเคจे เคाเคฐ เคฒाเค เคเคฐोเคก़ เคे เคเคฐीเคฌ เคฐुเคชเคฏा เคฎिเคฒเคจे เคตाเคฒे เคนैं। เคชौเคจे เคाเคฐ เคฒाเค เคเคฐोเคก़ เคे เคเคฐीเคฌ เคฐुเคชเคฏा เคฎिเคฒเคจे เคตाเคฒे เคนैं, เคो เคชเคนเคฒे เคธिเคฐ्เคซ เคฌीเคคे เคนुเค เคธเคฎเคฏ เคฎें เคธिเคฐ्เคซ เคกेเคข़ เคฒाเค เคเคฐोเคก़ เคฐुเคชเคฏा เคฎिเคฒा เคฅा। เคกेเคข़ เคฒाเค เคा เคชौเคจे เคाเคฐ เคฒाเค เคเคฐोเคก़ เคฐुเคชเคฏा เคเคจे เคตाเคฒे เคฆिเคจों เคฎें.. เค्เคฏोंเคि เคนเคฎ เคฎाเคจเคคे เคนैं เคि เคฏเคน เคช्เคฐเคฆेเคถ เคเคे เคฌเคข़เคจा เคाเคนिเค।
เคฎेเคฐा เคฏเคน เคตिเคถ्เคตाเคธ เคนै เคि เคชूเคฐเคฌ เคฎें เคเคฌ เคคเค เคช्เคฐเคเคคि เคจเคนीं เคนोเคคी เคนै, เคฆेเคถ เคเคญी เคเคे เคจเคนीं เคฌเคข़ เคธเคเคคा। เคाเคนे เคฌिเคนाเคฐ เคนो, เคाเคนे เคชूเคฐ्เคตी เคเคค्เคคเคฐ เคช्เคฐเคฆेเคถ เคนो, เคाเคนे เคเคกि़เคถा เคนो, เคाเคนे เคชเคถ्เคिเคฎ เคฌंเคाเคฒ เคนो, เคाเคนे เคाเคฐเคंเคก เคนो เค เคธเคฎ เคนो, เคจाเคाเคฒैंเคก เคนो, เคฎिเคोเคฐเคฎ เคนो, เคฏเคน เคธाเคฐा เคนिंเคฆुเคธ्เคคाเคจ เคा เคชूเคฐ्เคตी เคญाเค เคฏเคน เคเคฌ เคตिเคเคธिเคค เคจเคนीं เคนोเคคा เคนै, เคฏเคน เคญाเคฐเคค เคฎाเคคा เคนเคฎाเคฐी เคธเคฎृเคง เคจเคนीं เคนो เคธเคเคคी เคนै। เคเคธเคฒिเค เคฌिเคนाเคฐ เคा เคตिเคाเคธ, เคฏเคน เคนเคฎाเคฐा เคช्เคฐाเคเคฎ เคเคेंเคกा เคนै। เคชूเคฐ्เคตी เคญाเคฐเคค เคा เคตिเคाเคธ, เคนเคฎाเคฐा เคฎเคเคธเคฆ เคนै, เคนเคฎाเคฐा เคฒเค्เคท्เคฏ เคนै। เคเคธเคो เคเคे เคฌเคข़ाเคจे เคे เคฒिเค เค เคจेเค เคตिเคง เคนเคฎ เคจเค เคฏोเคเคจाเคं เคฒाเคจे เคตाเคฒे เคนैं, เคเคธเคो เคชूเคฐा เคเคฐेंเคे।
เคเคจे เคตाเคฒे เคुเค เคฆिเคจों เคฎें เคนเคฎाเคฐे เคुเค เคธाเคฅिเคฏों เคธे เคฎैंเคจे เคเคนा เคนै เคि เคเคช เคाเคเคฏे, เคถिเคฒाเคจ्เคฏाเคธ เคीเคिเค, เคเคฆ्เคाเคเคจ เคीเคिเค, เคाเคฎ เคो เคเคे เคฌเคข़ाเคเคฏे। เคैเคธे เคฎुเคเคซ्เคซเคฐเคชुเคฐ เคธ्เคตเคฐ्เคฃ-เคตเคฐ्เคท เคจेเคถเคจเคฒ เคนाเคเคตे, 77 เคिเคฒोเคฎीเคเคฐ เคो double lane เคเคฐเคจे เคा เคाเคฎ เคชूเคฐ्เคฃ เคนो เคुเคा เคนै। เคเคฐीเคฌ เค: เคธौ เคเคฐोเคก़ เคฐुเคชเคฏा เคी เคฒाเคเคค เคฒเคी เคนै। เคชเคเคจा-เคเคฏा-เคกोเคฌी เคฐोเคก เคे four laning เคा เคाเคฎ เคฎंเคूเคฐ เคนो เคเคฏा เคนै। เคเคฐीเคฌ 1231 เคเคฐोเคก़ เคฐुเคชเคฏे เคी เคฒाเคเคค เคนै। เคชเคเคจा-เคोเคฏเคฒाเคตเคฐ-เคญोเคเคชुเคฐ เคเคฐ เคญोเคเคชुเคฐ-เคฌเค्เคธเคฐ เคฐोเคก เคे เคญी four laning เคा เคाเคฎ เคฎंเคूเคฐ เคนो เคुเคा เคนै। เคฒाเคเคค เคนै เคเคฐीเคฌ 2012 เคเคฐोเคก़ เคฐुเคชเคฏा। เคญाเคเคฒเคชुเคฐ เคฌाเคเคชाเคธ เคा เคाเคฎ เคฎंเคूเคฐ เคนो เคเคฏा เคนै। เคฒाเคเคค เคนै เคเคฐीเคฌ 230 เคเคฐोเคก़ เคฐुเคชเคฏा। เคถिเคตเคนเคฐी-เคธीเคคाเคฎเคข़ी-เคเคฏเคจเคเคฐ-เคจिเคฐเคนिเคฏा เคฐोเคก เคा เคญी เคธुเคงाเคฐ เคฎंเคूเคฐ เคเคฐ เคฆिเคฏा เคเคฏा เคนै। เคฒाเคเคค เคนै เคเคฐीเคฌ 701 เคเคฐोเคก़ เคฐुเคชเคฏा। เคซเคคเคตा-เคนเคฐเคจोเคฆ-เคฌाเคฐा เคฐोเคก เคा เคाเคฎ เคญी เคฎंเคूเคฐ เคเคฐ เคฆिเคฏा เคนै। เคฒाเคเคค เคนै เคเคฐीเคฌ 590 เคเคฐोเคก़ เคฐुเคชเคฏा। เคฏเคน เคธाเคฐे เคจेเคถเคจเคฒ เคนाเคเคตे เคे เคช्เคฐोเคेเค्เค เคो เคเคธ เคธเคฐเคाเคฐ เคจे already เคฎंเคूเคฐ เคเคฐ เคฆिเคฏे เคนैं, เคเคจ เคธเคฌเคी เคฒाเคเคค เคนोเคคी เคนै เคเคฐीเคฌ-เคเคฐीเคฌ เคชांเค เคนเคाเคฐ เคเคฐोเคก़ เคฐुเคชเคฏा। เค्เคฏोंเคि เคฎैं เคाเคจเคคा เคนूं เคि เคฌिเคนाเคฐ เคो เคตिเคाเคธ เคी เคจเค เคंเคाเคเคฏों เคชเคฐ เคฒे เคाเคจे เคे เคฒिเค เคเคจ เคीเคों เคा เคญเคฐเคชूเคฐ เคเคชเคฏोเค เคนोเคจा เคाเคนिเค। เคเคฐ เคนเคฎ เคเคธเคो เคเคฐเคจा เคाเคนเคคे เคนैं।
เคเคชเคो เคฏाเคฆ เคนोเคा เคชिเคเคฒे เคฒोเคเคธเคญा เคे เคुเคจाเคต เคฎें เคฎैं เคฏเคนां เคเคฏा เคฅा। เคांเคงी เคฎैเคฆाเคจ เคฎें เคฌเคฎ เคงเคฎाเคों เคे เคฌीเค, เคฎैं เคญाเคทเคฃ เคเคฐ เคฐเคนा เคฅा। เคเคธ เคธเคฎเคฏ เคฎैंเคจे เคเคนा เคฅा เคि เคेंเคฆ्เคฐ เคฎें เคนเคฎ เคธเคค्เคคा เคฎें เคเคंเคे เคคो เคฌिเคนाเคฐ เคो เคตिเคถेเคท เคชैเคेเค เคฆेंเคे। เคเคธ เคธเคฎเคฏ เคฎैंเคจे เคोเคทเคฃा เคी เคฅी.. เคुเคจाเคต เคे เคชเคนเคฒे เคฎैंเคจे เคोเคทเคฃा เคी เคฅी, เคฎैंเคจे เคเคนा เคฅा เคि 50 เคนเคाเคฐ เคเคฐोเคก़ เคฐुเคชเคฏों เคा เคชैเคेเค เคฌिเคนाเคฐ เคो เคฆिเคฏा เคाเคเคा। เคญाเคเคฏों เคฌเคนเคจों เคฎैं เคเคฌ เคฆिเคฒ्เคฒी เคฎें เคฌैเค ा, เคฌाเคฐीเคी เคธे เคीเคों เคो เคฆेเคा เคคो เคฎैं เคเคธ เคจเคคीเคे เคชเคฐ เคชเคนुंเคा เคि เคฎेเคฐे เคฆिเคฒ เคฆिเคฎाเค เคฎें เคฌिเคนाเคฐ เคी เคो เคเคฒ्เคชเคจा เคนै, เคฌिเคนाเคฐ เคो เค เคเคฐ เคฎुเคे เคเคธ เคंเคाเค เคชเคฐ เคฒे เคाเคจे เคฎें เคฌिเคนाเคฐ เคो เคธाเคฅ เคฒेเคเคฐ เคे เคเคฒเคจा เคนै เคคो 50 เคนเคाเคฐ เคเคฐोเคก़ เคธे เคฌाเคค เคฌเคจเคจे เคตाเคฒी เคจเคนीं เคนै। เคเคธे เคเคฐ เค เคงिเค เคเคฐเคจे เคी เคเคตเคถ्เคฏเคเคคा เคนै। เคฎैं เคเค เคเคธเคी เคोเคทเคฃा เคจเคนीं เคเคฐूंเคा, เคฎैं เคธเคนी เคธเคฎเคฏ เคชเคฐ เค เคเคฐเคे เคเคธเคी เคोเคทเคฃा เคเคฐूंเคा, เคฒेเคिเคจ เคฎैं เคเคคเคจा เคเคนเคคा เคนूं เคि เคฎैंเคจे เคो เคตाเคฆा เคिเคฏा เคเคธเคो เคคो เคจिเคญाเคंเคा, เคเคธเคธे เคญी เคเคे เคฎाเคฎเคฒा เคฒे เคाเคंเคा, เคฏเคน เคเคชเคो เคฎैं เคตाเคฆा เคเคฐเคจे เคเคฏा เคนूं। เคคाเคि เคฌिเคนाเคฐ เคो เคตिเคाเคธ เคी เคฏाเคค्เคฐा เคฎें เคोเค เคฐूเคाเคตเค เคจเคนीं เคเคจी เคाเคนिเค เคเคฐ เคตिเคाเคธ เคी เคฏाเคค्เคฐा เคคेเค เคเคคि เคธे เคเคे เคฌเคข़เคจी เคाเคนिเค।
เคเคธी เคเค เค เคชेเค्เคทा เคे เคธाเคฅ, เคฎुเคे เคตिเคถ्เคตाเคธ เคนै เคि เคเค เคिเคจ เคฏोเคเคจाเคं เคा เคเคฐंเคญ เคนुเค เคนै, เคिเคจ เคाเคฐ्เคฏเค्เคฐเคฎों เคी เคถुเคฐूเคเคค เคนो เคเค เคนै, เคเคฐ เคญी เคนเคฎाเคฐे เคฎंเคค्เคฐिเคเคฃ เคे เคฒोเค เคเคจे เคตाเคฒे เคนैं, เคตो เคเคธ เคฌाเคค เคो เคเคे เคฌเคข़ाเคंเคे। เคเค เคฏเคนां เคชเคฐ เคฆेเคถเคญเคฐ เคे เคृเคทि เคตैเค्เคाเคจिเคों เคो เคฎैंเคจे เคฌुเคฒाเคฏा เคนै, เคชเคเคจा เคी เคงเคฐเคคी เคชเคฐ। เค เคฌ เคเคธ เคाเคฐ्เคฏเค्เคฐเคฎ เคे เคฌाเคฆ เคเคจเคे เคธाเคฅ เคฌैเค เคจे เคตाเคฒा เคนूं, เค्เคฏोंเคि เคฎैं เคฎाเคจเคคा เคนूं เคि เคนिंเคฆुเคธ्เคคाเคจ เคी second green revolution เคी เคธंเคญाเคตเคจा เค เคเคฐ เคเคนीं เคนै, เคคो เคนिंเคฆुเคธ्เคคाเคจ เคे เคชूเคฐ्เคตी เคเคฒाเคे เคฎें เคนैं। เคฌिเคนाเคฐ เคฎें เคนै, เคฌंเคाเคฒ เคฎें เคนै, เค เคธเคฎ เคฎें เคนै, เคชूเคฐ्เคตी เคเคค्เคคเคฐ เคช्เคฐเคฆेเคถ เคฎें เคนै। second green revolution เคी เคธंเคญाเคตเคจा เคเคธ เคเคฒाเคे เคฎें เคนै। เคเคธเคฒिเค เคฎैंเคจे เคฆेเคถเคญเคฐ เคे เคृเคทि เคตैเค्เคाเคจिเคों เคो เคเค เคชเคเคจा เคी เคงเคฐเคคी เคชเคฐ เคฌुเคฒाเคฏा เคนै। เคตो เคฏเคนां เคฌैเค เคเคฐเคे เคตिเคाเคฐ-เคตिเคฎเคฐ्เคถ เคเคฐเคจे เคตाเคฒे เคนैं। เคเคจे เคตाเคฒे เคฆिเคจों เคฎें เคฏเคนां เคे เคृเคทि เค्เคทेเคค्เคฐ เคो เคเค เคจเค เคคाเคเคค เคฆेเคจे เคी เคฆिเคถा เคฎें เคช्เคฐเคฏाเคธ เคเคฐเคจे เคตाเคฒे เคนैं।
Subscribe to:
Posts (Atom)
Featured post
UKPCS2012 FINAL RESULT SAMVEG IAS DEHRADUN
Heartfelt congratulations to all my dear student .this was outstanding performance .this was possible due to ...
