14 June 2015

Govt sets up Rs 1,500 cr nuclear insurance pool

Govt sets up Rs 1,500 cr nuclear insurance pool

The government has launched an insurance pool to the tune of Rs 1,500 crore which is mandatory under the Civil Liability for Nuclear Damage Act (CLND) in a bid to offset financial burden of foreign nuclear suppliers.

This was announced by Minister of State in the Department of Atomic Energy Jitendra Singh here today, noting that several projects such as the long-pending Gorakhpur Haryana Anu Vidyut Pariyojna (GHAVP) that were held up in its absence, are now expected to move forward after setting up of the pool.

Clauses in the CLND Act, which give the operator the Right to Recourse and allow it to sue the suppliers in case of any accident were seen as being a major hindrance to the growth of the nuclear industry. These concerns led to to the formation of the Indian nuclear insurance pool.

R K Sinha, Secretary in the Department of Atomic Energy, said this would be a solution for suppliers’ concerns about liability from nuclear risks.

Under the Rs 1,500 crore pool, set up by General Insurance Corporation of India (GIC Re) and 11 other non-life insurers including New India, Oriental Insurance, National Insurance and United India Insurance from the public sector apart from private insurance companies, policies offered will be a nuclear operators liability insurance policy and a nuclear suppliers’ special contingency (against right to recourse) insurance policy.

Y Ramulu, General Manager of of General Insurance Corporation (GIC), the fund operator, told PTI that the “shortfall of Rs 600 crore” was met when a domestic insurance company chipped in with Rs 100 crore more. “Remaining gap of (Rs 500 crore) was filled in by the British Nuclear Insurance Pool,” he said.

“This will address the concern of the suppliers like that of the Gorakhpur Haryana project and also of foreign players. Now we have a policy for the entire nuclear industry of the country,” he said, adding that foreign contribution “would not result in foreign inspector inspecting the plants”.

“The GHAVP was supposed to be a pressurised heavy water reactor which was sanctioned by the previous govt. It had met with some problems there were problems of tenders not getting matured due to absence of an insurance pool. The launch of the pool would now enable the concerned parties to come forward for the project,” Singh said.

Highlighting “another aspect” of the move, Singh said that it would also help in bringing North Indian states into the fold of the nuclear industry. “This would give the atomic energy programme a pan-Indian image.”

Singh, who is also the Minister of State in the Prime Minister’s Office, said the pool would help the government in achieving Prime Minister Narendra Modi’s “vision of tripling energy generation from nuclear sector in the next five years”.

Bibek Debroy Committee on the restructuring of Indian Railways has submitted its final report

Bibek Debroy Committee on the restructuring of Indian Railways has submitted its final report to the Union Ministry of Railways. The committee has suggested measures for restructuring the Railway Board and its departments so that policy making is separated from day-to-day operations. Recommendations of Bibek Debroy committee Establishment of an independent regulator Railway Regulatory Authority of India (RRAI) with a separate budget and to be independent of the Ministry. RRAI will decide on tariffs to revamp the cash-strapped railways. Railway Budget should be phased out with gross budgetary support to Indian Railways. There is need to improve the internal resource generation and explore varied methods of financing but also to improve utilisation of available resources. No privatisation of Indian Railway but allowed participation of private sector in the railway projects. Separation of activities like running of hospitals, schools, real estate development, catering, manufacturing of locomotives, coaches and wagons from the core business of running trains. State governments should be asked to entirely fund the Government Railway Police (GRP). General Managers should have the freedom to choose between private security guards and RPF for security on trains. The recommended changes should be implemented only by Union Railways ministry in the first five years including the resolution of the social cost issue. Background Union government had constituted the high-level committee in September 2014 to restructure the Railways and suggest ways for resource mobilisation. It was seven-member panel headed by eminent economist and NITI Aayog member Bibek Debroy. The other 6 members are former cabinet secretary K M Chandrasekhar, Gusharan Das, Ravi Narain, Partha Mukhopadhyay, Rajendra Kashyap, Ajay Tyagi and Ajay Narayan Jha.

The Ukraine imbroglio

The G-7 nations put on a brave face against Russia at a summit held this week in the Bavarian Alps and decided to continue their sanctions against President Vladimir Putin for what they called his war in Ukraine. U.S. President Barack Obama in fact accused Mr. Putin of “wrecking his country in pursuit of a wrong-headed desire to recreate the glories of the Soviet empire”. Russia countered by warning that it would prolong its own counter-sanctions, indicating there would not be any change in its Ukraine policy. While all this is happening, a fresh outbreak of violence between government troops and pro-Russian separatists in eastern Ukraine is threatening to derail a tenuous ceasefire. Ukraine is paying a heavy price for this stand-off. It has lost Crimea to Russia, is fighting a deadly civil war in the east, and its economy is in a state of collapse, it having contracted by nearly 18 per cent in the first quarter of 2015.
The real crisis of Ukraine is that it is caught in a game of one-upmanship between the West and Russia. The West wants to punish Russia for its annexation of Crimea and for helping separatists in eastern Ukraine. Moscow, on the other hand, sees Western involvement in the ouster of Ukraine’s pro-Moscow President Viktor Yanukovych, and seems determined to resist the North Atlantic Treaty Organisation’s outreach to its backyard. If the West’s real intention is to get Russia to change its policy towards Ukraine, it should rethink its sanctions regime, which has been demonstrably ineffective over the past 15 months. Supporters of the sanctions might argue that those worked in the case of Iran and might work in Russia’s case as well. But Russia is not Iran. It is a geopolitical giant, a former superpower and a huge country that still has substantial leveraging power in Central Asia and Eastern Europe. Given the way policy-making works in the Kremlin, it is illogical to believe that any kind of coercion would work against Mr. Putin. Besides, there is little to suggest that the Western policy of isolating Russia is working at all. More than a year after Russia was suspended from the G-8 following its annexation of Crimea, the leading powers still need Russia to deal with pressing global issues ranging from the Iranian nuclear talks to the Syrian civil war. So a more pragmatic approach would be to start a diplomatic engagement in a mutually conducive environment. The inept handling by both sides of what was a domestic issue in Ukraine has turned it into a regional problem. Left unchecked, the problem could well turn into a war. It is high time the West and Moscow set aside rhetoric and started addressing the problem directly.

In (partial) defence of the IAS

There are four types of comments on the civil services. Some politicians are openly contemptuous of a lack of commitment to their policies on the part of civil servants. Retired officers are nostalgic about the 'good times' of the past and concerned about latter-day relations with the political executive. Analysts generally take a descriptive approach documenting institutional evolution with a focus on implementation failures rather than how policy is made. Then there are those, like this author, for whom the underlying issue is the changing role of the with respect to governance.

The Indian Civil Service, not the army, constituted the "steel frame" of the Empire, and the primary task of the (DM) was to secure the public interest. A provision was made in the Criminal Procedure Code, Section 144, providing for overriding powers to give any direction to persons in the district in the public interest. This extended to institutions of the central government. For example, any resolution of the Cantonment Board could be stayed in the public interest and referred to the central government. Similarly, under the traffic could be restored after an accident only after the concluded relief work. The DM also had superintendence over the police and powers of conservator under the Forest Act in community forests. The Police Commission of 1902 records that the inspector general of police was equivalent in rank to the DM. A small group of civil servants were the 'guardians' because that is where the buck stopped.

The situation is different now, as it should be, in a democracy seeking rapid economic and social change with the pivotal role of the DM replaced by dual leadership of a department by the minister and the secretary, making the relation between them of crucial importance. However, even after 65 years the roles of the political executive and the permanent executive have not been clarified. Defining the 'competent authority' is a key issue now before the courts in the coal scam.

The prime minister has rightly focused on transforming an agrarian economy into an industrial, urban and knowledge economy which is expected to be at 10 times the speed and 100 times the scale of what happened during the industrial revolution in Britain. China did this over a 20-year period of continuous and rapid growth in an authoritarian set-up. We will have to chart a very different course.

Administration is an evolving process, responding to the transformation of a diverse country and requiring the to constantly re-invent itself to meet new challenges. First, positive steps are needed for the discharge of statutory responsibilities and duties of the administration so that it becomes accountable to the law of the land and to the people. Second, the civil service needs to deliver better service through a digital platform where citizens can access all services; a system that is more trusting of citizens can deliver better service. Third, leadership has to be devoid of management jargon and focus on stating views with clarity, inspiring others and moving away from managing departments to building skills to steer systems that overcome fragmentation. Government is being challenged to do more by the public themselves, and they do not distinguish between the political and permanent executive.

The core of this issue was examined by the (ARC) in 2009. It stressed the need to prepare a Civil Service Act. The Government of India agreed with the recommendation and decided on a Civil Services Performance Standard and Accountability Bill.

The proposed Act is to include (i) a vision for civil services, (ii) a code of ethics for civil servants, (iii) principles for civil services management, (iv) a framework for performance management for civil services, (v) civil services management - organisation, structure and functions, and (vi) an implementation mechanism for the Act. The Government of India also decided the state governments would be advised to take similar action after the proposed Act is passed by the central government. This exercise is still on-going.

The has also examined the relations between the political executive and civil servants, and pointed out that "there is need to safeguard the political neutrality and impartiality of civil services, and the onus for this lies equally on the political executive and the civil services", and suggested that this aspect should be included in the code of ethics for ministers as well as the code of conduct for public servants.

The Commission has also recommended that "abuse of authority unduly favouring or harming someone" and "obstruction of justice" should be classified as an offence, and this recommendation has not been accepted by government.

Another issue that has yet to be adequately addressed is the training of senior IAS officers for their role in policy development, because relations with the political executive are considered a sensitive matter. Policy development often starts with an ideology or an insight that the political executive is advancing. The questions the bureaucrat then has to ask are: 'how good are these insights?' and 'what does the ideology tell us, and what does it not tell us, about a sound policy?'

Successful governments around the world have a clear understanding of the importance of appropriate evidence. It requires a comparative understanding of how policy can make a difference as well as how to evaluate the many different forms of evidence available. Routine work is declining and knowledge-based work is increasing, for both ministers and secretaries.

The buck now stops with the minister. The prime minister should review their performance against three elements - setting direction, engaging people and getting results. The secretaries must also provide their objectives for review. New systems are needed, and here the IAS has not done enough; but there is no option to a civil service based on merit.

Farm sector growth at 0.02%; rural-urban divide widens

India’s growth rate dropped to 0.02% in the last quarter of 2014-15, according to the latest government data, compounding predictions of a bad ahead.

The meteorological department on June 2, 2015, lowered its rainfall projections, predicting the monsoon rainfall would be 88% of normal. If this prediction pans out, 2015 will officially be a year, declared when monsoon rainfall shortfall exceeds 10%.

Unseasonal rains caused crop damage and a farm crisis this year, forcing wheat imports from Australia.

While agriculture–which supports 600 million Indians–faces significant distress, the warning signs have been evident for many years. Over the past 20 years, the farm sector has experienced negative growth during five years, three of those being drought years.

Two indicators of India’s struggle to keep its people fed are foodgrain production and per capita availability of foodgrain.

Although foodgrain production increased 32% over the past two decades, the population has increased by roughly 42% over this period. Per capita availability of food grains has increased marginally, from 471 gm in 1994-95 to 511 gm in 2013-14.

With final figures for the financial year 2014-15 awaited, here is a look at India’s agriculture sector over the past 20 years.





Agriculture in India is mostly weather dependent, and that is a major reason for the fluctuations in farm growth.

The year 2014-15 has not been a good year for agriculture and productivity. Our recent report shows how hunger and malnourishment are growing in India, and why agriculture needs a boost in innovation for better productivity.

Instead, India’s farmers are sinking deeper into distress.

Why farmers are becoming workers
 
Data gleaned over last three census periods–1991, 2001 and 2011–indicate that the population of cultivators has declined and farm labourers have increased.
 
This indicates that more people engaged in agriculture are landless and work on other people’s land for wages.
 
The census defines two categories of workers engaged in farming: cultivators and agricultural labourers. While cultivators own land, agricultural labourers work on farms.
 
People engaged in the farm sector are mostly unskilled workers.
 
 

Meanwhile, India’s urban-divide appears to have widened between 1993-94 and 2011-12, according to this IIM Ahmedabad study, which indicated two trends over this period:
 
•     Per capita GDP for rural India increased 7 times and for India by 8 times.
 
•     Urban per capita GDP was 2.3 times more than rural in 1993-94; this difference was 2.5 times in 2011-12
 
The increasing gap shows that instead of moving towards greater economic productivity, rural India is engaged in low wage-earning activity on farms.

Plans to set up a centre “Hall of Nuclear Power” at the New Delhi Science Centre at Pragati

Plans to set up a centre “Hall of Nuclear Power” at the New Delhi Science Centre at Pragati Maidan , says Dr Jitendra Singh
Addressing a press conference in New Delhi today to highlight the achievements of the Department of Atomic Energy during one year in office of the present Government, Union Minister of State (Independent Charge) Development of North-Eastern Region (DoNER), MoS PMO, Personnel, Public Grievances & Pensions, Atomic Energy and Space, Dr Jitendra Singh disclosed that decks have been cleared for the first-ever atomic energy plant to be set up in Haryana. He said that the northern States of Jammu & Kashmir, Punjab, Haryana and Himachal Pradesh were so far somehow not actively involved in the atomic energy programme of India which was hitherto confined mostly to other parts of the country and therefore, with this new initiative, India’s atomic energy programme has assumed a pan-India visibility.

Dr. Jitendra Singh said that during his first-ever visit to Bhabha Atomic Research Centre (BARC) as Prime Minister in the month of July last year, Shri Narendra Modi had set a target before the scientists for increasing India’s nuclear energy capability to three times within next ten years and with the new Pressurized Heavy Water Reactor to be set up under Gorakhpur Haryana Anu Vidyut Pariyojana (GHAVP), a rapid step forward will be accomplished in the direction of achieving such similarity in the times to come. He said that only yesterday, the Department of Atomic Energy succeeded in launching an insurance pool of Rs.1500 Cr and with this, the decks have been cleared for further progress in installing a Pressurized Heavy Water Reactor with a capacity of two units of 700 MW each in Gorakhpur, Haryana. This reactor is expected to get commissioned by 2022 or 2023, he added.

Another major announcement made by Dr. Jitendra Singh was that, since Department of Atomic Energy was one of the rare departments of Government of India which had its headquarters in Mumbai and not in the Union Capital of Delhi, it has been planned to shortly set up a centre called “Hall of Nuclear Power” at the New Delhi Science Centre at Pragati Maidan in the heart of the Union Capital. This will not only establish the visibility of Department of Atomic Energy in the national capital, but will also help in spreading public awareness about the kind of work and accomplishments being done by the Indian nuclear scientists.

Giving credit to extraordinary patronage and encouragement to science activities from Prime Minister Shri Narendra Modi, Dr. Jitendra Singh said, it was during Prime Minister’s recent visit to Canada that a deal was accomplished to obtain 3000 tons of uranium over the next five years and during his earlier trip to France, a pre-engineering agreement was signed between NPCIL of India and Areva Company of France while another one between Larsen & Toubro and Areva, which would greatly improve India’s capability to develop its own indigenous components and heavy water reactor in line with “Make in India” goal.

It was a coincidence, Dr. Jitendra Singh said, that he was destined to be a part of the Department of Atomic Energy during the year when Bhabha Atomic Research Centre (BARC) is observing its Diamond Jubilee having been established by the legendary scientist, Dr. Homi J. Bhabha 60 years ago. It is a tribute to Dr. Bhabha and a credit to Prime Minister Narendra Modi that during the last few months, Department of Atomic Energy has enabled India to assume a leadership role in the Southeast Asia through a series of landmark developments, including an atomic energy agreement with Sri Lanka in February 2015 and very recently last month, the decision to set up tele-therapy facility for cancer patients in Mangolia.

Secretary Department of Atomic Energy Dr. R.K. Sinha, Director BARC Sekhar Basu, CMD NPCIL K.C. Purohit and DG PIB Frank Noronha were also present at the conference. 

10 June 2015

เคฐाเคœ-เค•ाเคœ เค”เคฐ เคชीเคเคฎเค“ เค•ा เคตिเค•ाเคธ

เคชिเค›เคฒे เค•ुเค› เคธเคฎเคฏ เคฎें เคเค• เคฌเคก़ी เคธเคนเคฎเคคि เคฏเคน เคฌเคจी เคนै เค•ि เคเค• เคธाเคฒ เคชเคนเคฒे เค•े เคฎुเค•ाเคฌเคฒे เคฆेเคถ เค•ी เค…เคฐ्เคฅเคต्เคฏเคตเคธ्เคฅा เคธुเคงเคฐी เคนै। เค‡เคธเค•े เค…เคฒाเคตा, เคถाเคธเคจ เค•ी เคฎोเคฆी เคถैเคฒी เคชเคฐ เคง्เคฏाเคจ เค…เคงिเค• เค•ेंเคฆ्เคฐिเคค เคนुเค† เคนै। เคฎोเคฆी-เค•ेंเคฆ्เคฐिเคค เคถैเคฒी เคช्เคฐเคงाเคจเคฎंเคค्เคฐी เค•ाเคฐ्เคฏाเคฒเคฏ เค•े เค•ाเคฎเค•ाเคœ เคธे เคœुเคก़ी เคนै। เคนाเคฒ เค•े เคตเคฐ्เคทों เคฎें เคช्เคฐเคงाเคจเคฎंเคค्เคฐी เค•ाเคฐ्เคฏाเคฒเคฏ เค‡เคคเคจा เคธเค•्เคฐिเคฏ เคต เคจिเคฐ्เคฃाเคฏเค• เค•เคญी เคจเคนीं เคฐเคนा, เคœिเคคเคจा เคชिเค›เคฒे เคเค• เคธाเคฒ เคฎें เคฐเคนा เคนै। เค‡เคธ เคคเคฐเคน เค•ी เคญी เคงाเคฐเคฃा เคชैเคฆा เคนुเคˆ เคนै เค•ि เคช्เคฐเคงाเคจเคฎंเคค्เคฐी เค•ाเคฐ्เคฏाเคฒเคฏ (เคชीเคเคฎเค“) เค…เคงिเค• เคธเคคเคฐ्เค• เคนो เค—เคฏा เคนै, เคตเคน เคฎंเคค्เคฐाเคฒเคฏों เค•ी เคญूเคฎिเค•ा เคฎें เค•เคคเคฐ-เคฌ्เคฏोंเคค เค•เคฐเคคा เคนै เค”เคฐ เคฎंเคค्เคฐिเคฏों เค•े เค…เคงिเค•ाเคฐों เค•ो เคญी เค•เคฎ เค•เคฐ เคฐเคนा เคนै। เคชीเคเคฎเค“ เค…เคงिเค• เคธเคค्เคคा เค•ेंเคฆ्เคฐिเคค เคนै।

เค‡เคธ เคฎเคธเคฒे เค•ो เคธเคฎเคเคจे เค•े เคฒिเค เคช्เคฐเคงाเคจเคฎंเคค्เคฐी เค•ाเคฐ्เคฏाเคฒเคฏ เค•े เคตिเค•ाเคธ เคชเคฐ เค—ौเคฐ เค•िเคฏा เคœाเคจा เคšाเคนिเค เค”เคฐ เคฏเคน เคญी เค•ि เค•ैเคธे เคฏเคน เคชเคนเคฒे เคธे เค…เคฒเค— เคนै। เค‡เคธเคธे เคญी เคฎเคนเคค्เคตเคชूเคฐ्เคฃ เคฏเคน เค•ि เคชीเคเคฎเค“ เคธे เค•्เคฏा เค‰เคฎ्เคฎीเคฆ เคฐเคนเคคी เคนै? เค•ेंเคฆ्เคฐ เคธเคฐเค•ाเคฐ เคฎें เคนเคฐ เคฎंเคค्เคฐाเคฒเคฏ เค•े เค•ाเคฎเค•ाเคœ เค•ेंเคฆ्เคฐीเคฏ เคธเคšिเคตाเคฒเคฏ เคฆ्เคตाเคฐा เคœाเคฐी 'เคŸ्เคฐांเคœेเค•्เคถเคจ เค‘เคซ เคฌिเคœเคจेเคธ เคฐूเคฒ्เคธ, 1961' เคธे เคจिเคฐ्เคงाเคฐिเคค เคนोเคคे เคนैं। เค‡เคธเค•े เคคเคนเคค เคชीเคเคฎเค“ เคธे เคชเคนเคฒी เค‰เคฎ्เคฎीเคฆ เคฏเคน เคนोเคคी เคนै เค•ि เคช्เคฐเคงाเคจเคฎंเคค्เคฐी เค•े เคธाเคฎเคจे เคœो เคฎुเคฆ्เคฆे เค†เคं, เค‰เคจเคธे เคตเคน เคจिเคฏเคฎाเคจुเคธाเคฐ เคจिเคชเคŸे। เคฆूเคธเคฐी, เคธเคฐเค•ाเคฐ เค•े เคฎुเค–िเคฏा เค•े เคจाเคคे เคช्เคฐเคงाเคจเคฎंเคค्เคฐी เค•े เคŠเคชเคฐ เคœो เคธाเคฐी เคœिเคฎ्เคฎेเคฆाเคฐिเคฏां เคนैं, เค‰เคจเคฎें เคตเคน เคฎเคฆเคฆ เค•เคฐे। เค‡เคธเคฎें เค•ेंเคฆ्เคฐीเคฏ เคฎंเคค्เคฐिเคฏों เคธे เคฒेเค•เคฐ เคฐाเคœ्เคฏ เคธเคฐเค•ाเคฐों เคธे เคธंเคชเคฐ्เค• เคธाเคงเคจा เคญी เคถाเคฎिเคฒ เคนै, เคœिเคจเคฎें เคช्เคฐเคงाเคจเคฎंเคค्เคฐी เคฐुเคšि เคฆिเค–ाเคคे เคนैं। เคคीเคธเคฐी, เคจीเคคि เค†เคฏोเค— เค•े เค…เคง्เคฏเค•्เคท เค•े เคคौเคฐ เคชเคฐ เคช्เคฐเคงाเคจเคฎंเคค्เคฐी เค•ी เคœो เคœिเคฎ्เคฎेเคฆाเคฐिเคฏां เคนैं, เค‰เคจเค•ो เคชूเคฐा เค•เคฐเคจे เคฎें เคฎเคฆเคฆ เค•เคฐเคจा। เคšौเคฅी, เคช्เคฐเคงाเคจเคฎंเคค्เคฐी เค•े เคฆเคซ्เคคเคฐ เค•ी เคคเคฐเคซ เคธे เคœเคจ-เคธंเคชเคฐ्เค• เค•ो เคฆेเค–เคจा, เคฏाเคจी เคช्เคฐेเคธ เคต เคœเคจเคคा เคธे เคธंเคฌंเคง เคฌเคจाเคจा। เคชांเคšเคตीं, เคคเคฏ เค•ाเคจूเคจों เค•े เคคเคนเคค เคช्เคฐเคงाเคจเคฎंเคค्เคฐी เค•े เคธाเคฎเคจे เคชेเคถ เคฎाเคฎเคฒों เค•ो เคชเคฐเค–เคจे เคฎें เค‰เคจเค•ा เคธเคนเคฏोเค— เค•เคฐเคจा।

เค‡เคธ เคคเคฐเคน เคธे, เคฏे เค•ाเคฎเค•ाเคœ เค•เคˆ เคฐाเคœ्เคฏों เค•े เคฎुเค–्เคฏเคฎंเคค्เคฐिเคฏों เค•े เค•ाเคฐ्เคฏाเคฒเคฏ เคธे เค…เคฒเค— เคจเคนीं เคนैं। เคตเคฐ्เคทों เคธे, เคชीเคเคฎเค“ เค…เคฒเค—-เค…เคฒเค— เคจिเคฏुเค•्เคคिเคฏों เค”เคฐ เคคเคค्เคชเคฐเคคा เค•े เคธाเคฅ เค‡เคจ เค•ाเคฎों เค•ो เคฆेเคฐ-เคธเคฌेเคฐ เค•เคฐเคคा เค†เคฏा เคนै। เค†เคœाเคฆी เค•े เคฌाเคฆ เคชंเคกिเคค เคจेเคนเคฐू เค•े เคธเคฎเคฏ เคฎें เคช्เคฐเคงाเคจเคฎंเคค्เคฐी เค•ो เคธंเคฏुเค•्เคค เคธเคšिเคต เคธ्เคคเคฐ เค•े เค…เคงिเค•ाเคฐी เคธเคนเคฏोเค— เค•เคฐเคคे เคฅे। เคตिเคฆेเคถ เคฎเคนเค•เคฎे เคต เคฐाเคท्เคŸ्เคฐเคฎंเคกเคฒ เคฎเคนเค•เคฎे เค•े เคช्เคฐเคงाเคจ เคธเคšिเคต เคตिเคฆेเคถ เคฎाเคฎเคฒों เคชเคฐ เคช्เคฐเคงाเคจเคฎंเคค्เคฐी เค•ा เคฎुเค–्เคฏ เคธเคฒाเคนเค•ाเคฐ เคนोเคคे เคฅे เค”เคฐ เค˜เคฐेเคฒू เคฎाเคฎเคฒों เคชเคฐ เค•ैเคฌिเคจेเคŸ เคธเคšिเคต। เค•ैเคฌिเคจेเคŸ เคฎें เคธเคฐเคฆाเคฐ เคตเคฒ्เคฒเคญเคญाเคˆ เคชเคŸेเคฒ, เคฎौเคฒाเคจा เค…เคฌुเคฒ เค•เคฒाเคฎ เค†เคœाเคฆ เค”เคฐ เคšिंเคคाเคฎเคจ เคกी เคฆेเคถเคฎुเค– เคœैเคธे เคตเคฐिเคท्เค  เคฎंเคค्เคฐी เคฅे। เค•िเคธी เคญी เค•ाเคฎเค•ाเคœ เคฎें เค…เคชเคจी เคถเค•्เคคिเคฏों เค•े เค•เคฎเคœोเคฐ เคชเคก़เคจे เค•ी เคฌाเคค เค‰เคจ्เคนोंเคจे เค•เคญी เคธ्เคตीเค•ाเคฐ เคจเคนीं เค•ी।

เคช्เคฐเคงाเคจเคฎंเคค्เคฐी เค•ा เคธเคšिเคตाเคฒเคฏ เคซैเคธเคฒे เคฒेเคจे เค•े เคฎाเคฎเคฒे เคฎें เคจिเค•ाเคธ-เคฆ्เคตाเคฐ เค•ा เค•ाเคฎ เค•เคฐเคคा เคฅा, เคœिเคธเคฎें เคฎंเคค्เคฐाเคฒเคฏ เคฎเคนเคค्เคตเคชूเคฐ्เคฃ เคญूเคฎिเค•ा เคจिเคญाเคคे เคฅे। เคœเคฌ เคฒाเคฒ เคฌเคนाเคฆुเคฐ เคถाเคธ्เคค्เคฐी เคจे เคจेเคนเคฐू เค•ी เคœเค—เคน เคฒी, เคคो เคช्เคฐเคงाเคจเคฎंเคค्เคฐी เค•े เคจिเคœी เคฆเคซ्เคคเคฐ เค•ो เคช्เคฐเคงाเคจเคฎंเคค्เคฐी เคธเคšिเคตाเคฒเคฏ เค•ा เคจाเคฎ เคฆेเคจे เค•े เค…เคฒाเคตा, เค‰เคจ्เคนोंเคจे เคเค• เคธเคšिเคต เคจिเคฏुเค•्เคค เค•เคฐเค•े เค‡เคธเค•े เคจेเคคृเคค्เคต เค•ो เคฎเคœเคฌूเคค เค•िเคฏा। เค‡เคธ เคชเคฆ เคชเคฐ เคธเคฌเคธे เคชเคนเคฒे เคฌिเคนाเคฐ เค•ैเคกเคฐ เคธे เคเค• เค…เคงिเค•ाเคฐी เคฒเค•्เคท्เคฎीเค•ांเคค เคा เค†เค। เคตเคน เคฎेเคฐे เคชिเคคा เค•े เคฌैเคšเคฎेเคŸ เคฅे। เคช्เคฐเคงाเคจเคฎंเคค्เคฐी เค•े เคธเคšिเคต เค•े เคคौเคฐ เคชเคฐ เค‰เคจเค•ी เคจिเคฏुเค•्เคคि เคชเคฐ เคฎेเคฐे เคชिเคคा เคจे เคฌเคคाเคฏा เคฅा เค•ि เค•ैเคธे เค‰เคจเค•ी เคชเคฆोเคจ्เคจเคคि เคจे เค•ैเคฌिเคจेเคŸ เคธเคšिเคต เค•े เค•ाเคฎเค•ाเคœ เค•ो เคช्เคฐเคญाเคตिเคค เค•िเคฏा। เคชाเคฐंเคชเคฐिเค• เคฐूเคช เคธे เค•ैเคฌिเคจेเคŸ เคธเคšिเคต เคช्เคฐเคงाเคจเคฎंเคค्เคฐी เค•ा เค…ंเคคिเคฎ เคธเคฒाเคนเค•ाเคฐ เคนोเคคा เคฅा เค”เคฐ เค…เคฌ เคฏเคน เค•ाเคฎ เคช्เคฐเคงाเคจเคฎंเคค्เคฐी เค•े เคธเคšिเคต เค•ा เคฅा।

เคœเคฌ เค‡ंเคฆिเคฐा เค—ांเคงी, เคถाเคธ्เคค्เคฐी เค•ी เค‰เคค्เคคเคฐाเคงिเค•ाเคฐी เคฌเคจीं, เคคो เค•ुเค› เคธเคฎเคฏ เคคเค• เคเคฒเค•े เคा เค”เคฐ เคฌाเคฆ เคฎें เค‰เคจเค•ी เคœเค—เคน เคชीเคเคจ เคนเค•्เคธเคฐ เค†เค, เคœो เคชเคนเคฒे เคธเคšिเคต เค”เคฐ เคฌाเคฆ เคฎें เคช्เคฐเคงाเคจ เคธเคšिเคต เคฌเคจे। เคฏเคน เคเค• เคฌเคก़े เคฌเคฆเคฒाเคต เค•ा เคธंเค•ेเคค เคฅा। เคฆเคฐเค…เคธเคฒ, เคฐाเคœเคจीเคคिเค• เค˜เคŸเคจाเค•्เคฐเคฎों เค•ो เคฆेเค–เคคे เคนुเค เค‰เคจ्เคนें เคช्เคฐเคถाเคธเคจिเค• เคขांเคšे เคชเคฐ เค…เคชเคจे เคจिเคฏंเคค्เคฐเคฃ เค•ो เคฎเคœเคฌूเคค เค•เคฐเคจे เค•ी เคœเคฐूเคฐเคค เคชเคก़ी เคฅी। เคตाเคฎ เคชाเคฐ्เคŸिเคฏों เค•े เคธเคนเคฏोเค— เค•ो เคญी เค‰เคจ्เคนें เคฌเคšाเค เคฐเค–เคจा เคฅा। เค‡เคธ เคคเคฐเคน เคธे เคช्เคฐเคงाเคจเคฎंเคค्เคฐी เคธเคšिเคตाเคฒเคฏ เค†เคฐ्เคฅिเค•, เค˜เคฐेเคฒू เคต เคตिเคฆेเคถ เคจीเคคि เคฎाเคฎเคฒों เค•े เคฌीเคš เคคाเคฒเคฎेเคฒ เคฌเคจाเคจे เค”เคฐ เค‰เคธเค•े เคตिเค•ाเคธ เค•ा เคเค• เคถเค•्เคคिเคถाเคฒी เค•ेंเคฆ्เคฐ เคฌเคจ เค—เคฏा।

เค†เคชाเคคเค•ाเคฒ เค•े เคฌाเคฆ เคฎोเคฐाเคฐเคœी เคฆेเคธाเคˆ เคจे, เคœो เคจเค เคช्เคฐเคงाเคจเคฎंเคค्เคฐी เคฌเคจे เคฅे, เคช्เคฐเคงाเคจเคฎंเคค्เคฐी เคธเคšिเคตाเคฒเคฏ เค•ा เคจाเคฎ เคฌเคฆเคฒเค•เคฐ เคช्เคฐเคงाเคจเคฎंเคค्เคฐी เค•ाเคฐ्เคฏाเคฒเคฏ เค•เคฐ เคฆिเคฏा, เค•्เคฏोंเค•ि เค‡เคธเค•े เค…เคงिเค• เคธเคค्เคคा-เค•ेंเคฆ्เคฐिเคค เคนोเคจे เค•ी เค–ूเคฌ เค†เคฒोเคšเคจा เคนो เคฐเคนी เคฅी। เคฏเคน เคธिเคฐ्เคซ เคจाเคฎ เคฌเคฆเคฒเคจा เคจเคนीं เคฅा, เคฌเคฒ्เค•ि เค‡เคธเค•े เค…เคงिเค•ाเคฐ เค”เคฐ เค•िเคฐเคฆाเคฐ เค•ो เค˜เคŸाเคจा เคญी เคฅा। เค‡เคธเค•े เคฌाเคฆ เคคो เคชीเคเคฎเค“ เค†เคจे เคตाเคฒे เคช्เคฐเคงाเคจเคฎंเคค्เคฐिเคฏों เค•ी เคถเค–्เคธिเคฏเคคों, เคตเคฐीเคฏเคคाเค“ं เค”เคฐ เคงाเคฐเคฃाเค“ं เค•े เค†เคงाเคฐ เคชเคฐ เค–ुเคฆ เค•ो เคฌเคฆเคฒเคคा เคฐเคนा। เคฐाเคœीเคต เค—ांเคงी เค•े เค•ाเคฐ्เคฏเค•ाเคฒ เค•े เคฆौเคฐाเคจ เคช्เคฐเคงाเคจเคฎंเคค्เคฐी เค•ा เคฆเคซ्เคคเคฐ เคฎंเคค्เคฐाเคฒเคฏों เค•े เคธाเคฅ เคจीเคคिเค—เคค เคขांเคšा เคคैเคฏाเคฐ เค•เคฐเคจे เคฎें เคฎเคนเคค्เคตเคชूเคฐ्เคฃ เคญूเคฎिเค•ा เคจिเคญाเคคा เคฅा।

เคฐाเคœीเคต เค—ांเคงी เคจे เคชीเคธी เคเคฒेเค•्เคœेंเคกเคฐ เค•े เคจेเคคृเคค्เคต เคฎें เคเค• เค•ुเคถเคฒ เคŸीเคฎ เคฌเคจा เคฐเค–ी เคฅी, เคœिเคธเคฎें เคฌเคก़े-เคฌเคก़े เคตिเคถेเคทเคœ्เคž เค”เคฐ เคจौเค•เคฐเคถाเคน เคฅे। เคฎोंเคŸेเค• เคธिंเคน เค…เคนเคฒूเคตाเคฒिเคฏा เค”เคฐ เคฎเคฃिเคถंเค•เคฐ เค…เคฏ्เคฏเคฐ เค‰เคจเคฎें เคนी เคฅे। เคชीเคตी เคจเคฐเคธिंเคน เคฐाเคต เค•े เค•ाเคฐ्เคฏเค•ाเคฒ เค•े เคฆौเคฐाเคจ เค…เคฎเคฐเคจाเคฅ เคตเคฐ्เคฎा เค•े เคจेเคคृเคค्เคต เคฎें เคชीเคเคฎเค“ 1991 เค•े เคฎुเคฆ्เคฐा เคธंเค•เคŸ เคธे เคจिเคชเคŸเคจे เค•ा เค•ेंเคฆ्เคฐเคฌिंเคฆु เคฌเคจा เคฅा। เค†เคˆเคเคฎเคเคซ เค”เคฐ เคตिเคถ्เคต เคฌैंเค• เค•ी เคถเคฐ्เคคों เค•े เคธाเคฅ เคช्เคฐเคญाเคตी เคคाเคฒเคฎेเคฒ เคฌเคจाเคจा เค‡เคคเคจा เค†เคธाเคจ เคจเคนीं เคฅा, เคฒेเค•िเคจ เคฏเคน เคนुเค†। เคตाเคœเคชेเคฏी เค•े เคฆौเคฐ เคฎें เคชीเคเคฎเค“ เคจे เค‰เคค्เคช्เคฐेเคฐเค• เค•ी เคญूเคฎिเค•ा เคจिเคญाเคˆ।

เคตिเคฆेเคถ เคจीเคคि, เค…เคฐ्เคฅเคต्เคฏเคตเคธ्เคฅा เค”เคฐ เค†ंเคคเคฐिเค• เคฎोเคฐ्เคšे เคชเคฐ เคฏเคน เคฆเคซ्เคคเคฐ เค•ाเคซी เคธเค•्เคฐिเคฏ เคฐเคนा। เค‰เคธ เคฆौเคฐाเคจ เค…เคฐ्เคฅเคต्เคฏเคตเคธ्เคฅा เค•े เคฎुเคฆ्เคฆे เคชเคฐ เคช्เคฐเคงाเคจเคฎंเคค्เคฐी เค•े เคธเคšिเคต เค•े เคคौเคฐ เคชเคฐ เค•ाเคฎ เค•เคฐเคจे เค•ा เคฎुเคे เคญी เคธौเคญाเค—्เคฏ เคฎिเคฒा। เคชाเค•िเคธ्เคคाเคจ เค•े เคฎाเคฎเคฒे เคฎें เคจเคˆ เคธोเคš เคฌเคจी। เคฆूเคฐเคธंเคšाเคฐ, เคฐाเคท्เคŸ्เคฐीเคฏ เคฐाเคœเคฎाเคฐ्เค— เค•ाเคฐ्เคฏเค•्เคฐเคฎ, เคŠเคฐ्เคœा เค•्เคทेเคค्เคฐ, เคฌैंเค•िंเค— เค”เคฐ เคตिเคค्เคคीเคฏ เคฌाเคœाเคฐ เค•्เคทेเคค्เคฐ เคฎें เคธुเคงाเคฐ เค•िเค เค—เค। เค‡เคจ เคธเคฌเคจे เค†เคฐ्เคฅिเค• เคคเคฐเค•्เค•ी เค•ो เคฎเคนเคค्เคตเคชूเคฐ्เคฃ เคฐเคซ्เคคाเคฐ เคฆी। เคฎเคจเคฎोเคนเคจ เคธिंเคน เค•े เคธเคฎเคฏ เคฎें เคชीเคเคฎเค“ เค•ी เคญूเคฎिเค•ा เคฎें เคธंเคฏเคฎ เคฆेเค–ा เค—เคฏा। เคฏเคน เคธाเคซ เคนो เคšเคฒा เคฅा เค•ि เคฎเคนเคค्เคตเคชूเคฐ्เคฃ เคจीเคคिเค—เคค เคฎुเคฆ्เคฆों เค”เคฐ เคจिเคฏुเค•्เคคिเคฏों เคชเคฐ เคซैเคธเคฒे เคชीเคเคฎเค“ เค•े เคฌाเคนเคฐ เคฒिเค เคœाเคคे เคนैं। เคฏเคน เคตिเคกंเคฌเคจा เคนी เคฅी เค•ि เคตिเคค्เคค เคฎंเคค्เคฐी เค•े เคคौเคฐ เคชเคฐ 1991 เคฎें เคฎเคจเคฎोเคนเคจ เคธिंเคน เคฌเคก़े เค†เคฐ्เคฅिเค• เคธुเคงाเคฐ เคฒेเค•เคฐ เค†เค, เคฒेเค•िเคจ เคฆเคธ เคธाเคฒ เค•े เค…เคชเคจे เคช्เคฐเคงाเคจเคฎंเคค्เคฐिเคค्เคต เคฎें เคตเคน เคถाเคฏเคฆ เคนी เค•ोเคˆ เคจिเคฐ्เคฃाเคฏเค• เค†เคฐ्เคฅिเค• เคฌเคฆเคฒाเคต เคฒा เคธเค•े।

เคฏूเคชीเค-เคเค• เค•े เคฆौเคฐाเคจ เคธเคฐเค•ाเคฐ เคตाเคฎ เคชाเคฐ्เคŸिเคฏों เคชเคฐ เคจिเคฐ्เคญเคฐ เคฅी, เคœिเคจเค•ा เค†เคฐ्เคฅिเค• เคธुเคงाเคฐों เคชเคฐ เค—ंเคญीเคฐ เคเคคเคฐाเคœ เคฐเคนเคคा เคนै। เคฏूเคชीเค-เคฆो เค•े เค•ुเค› เค—เค เคฌंเคงเคจ เคธाเคेเคฆाเคฐों เคจे เคฎเคนเคค्เคตเคชूเคฐ्เคฃ เค†เคฐ्เคฅिเค• เคธुเคงाเคฐों เค•ो เคฐोเค•े เคฐเค–ा। เค•เคˆ เคฒोเค— เคฏूเคชीเค-เคเค• เค”เคฐ เคฆो เค•े เค•ाเคฐ्เคฏเค•ाเคฒ เค•ो เคญाเคฐเคค เค•ा เคฌेเค•ाเคฐ เค—เคฏा เคฆเคถเค• เคฌเคคाเคคे เคนैं। เคฎोเคฆी เคธเคฐเค•ाเคฐ เค…เคชเคจी เคชूเคฐ्เคตเคตเคฐ्เคคिเคฏों เคธे เค•เคˆ เคฎाเคฏเคจों เคฎें เค…เคฒเค— เคนै। เคชเคนเคฒा, เคฆेเคถ  เค•े เคนाเคฒिเคฏा เคฐाเคœเคจीเคคिเค• เค‡เคคिเคนाเคธ เคฎें เคเคธा เค†เคฎ เคšुเคจाเคต เคฆेเค–เคจे เค•ो เคจเคนीं เคฎिเคฒा เคฅा, เคœो เคช्เคฐเคงाเคจเคฎंเคค्เคฐी เคชเคฆ เค•े เค‰เคฎ्เคฎीเคฆเคตाเคฐ เค•े เคจेเคคृเคค्เคต เคชเคฐ เค•ाเคซी เคนเคฆ เคคเค• เคจिเคฐ्เคญเคฐ เคฐเคนा เคนो। เคฆเคฐเค…เคธเคฒ, เคฏเคน เคฎोเคฆी-เค•ेंเคฆ्เคฐिเคค เคœीเคค เคฅी, เคญाเคฐเคค เค•े เคฒोเค—ों เคจे เค‰เคจเค•े เคจेเคคृเคค्เคต เคชเคฐ เค…เคชเคจा เคญเคฐोเคธा เคœเคคाเคฏा เคฅा।

เคฎोเคฆी เคจे เคญी เคฎเคนเคธूเคธ เค•िเคฏा เค•ि เคœเคจाเคฆेเคถ เค‰เคจเค•े เค”เคฐ เคช्เคฐเคถाเคธเคจिเค• เคจเคคीเคœों เค•े เคฒिเค เคนै। เค‡เคธ เคคเคฐเคน, เคชीเคเคฎเค“ เคจे เคฎोเคฆी เคตिเคœเคจ เค•ो เคชाเคจे เค•े เคฒिเค เค…เคชเคจे เค•ो เคซिเคฐ เคธे เค—เคข़ा เคนै। เคญाเคฐเคค เค•े เคฒोเค—ों เค•े เคฒिเค เคฏเคน เค•เคฎ เค…เคนเคฎिเคฏเคค เคฐเค–เคคा เคนै เค•ि เคฎोเคฆी เค…เคชเคจे เคชाเคธ เคœ्เคฏाเคฆा เคถเค•्เคคिเคฏां เคฐเค–เคคे เคนैं เคฏा เคจเคนीं, เคฌเคฒ्เค•ि เค‰เคจเค•े เคฒिเค เคฎเคนเคค्เคตเคชूเคฐ्เคฃ เคนै เค•ि เคตे เคจिเคฐ्เคฃाเคฏเค• เคฌเคฆเคฒाเคตों เค•ो เคฎเคนเคธूเคธ เค•เคฐ เคธเค•ें, เค…เคงिเค• เคธुเคฐเค•्เคทा เคชाเคं เค”เคฐ เค†เค–िเคฐ เคฎें เคญเคตिเคท्เคฏ เค•े เคช्เคฐเคคि เค†เคถाเคตाเคฆ เค•ा เคฎाเคนौเคฒ เคฌเคจे। เค‡เคธ เคฎाเคฎเคฒे เคฎें เคฎोเคฆी เค•ा เคช्เคฐเคงाเคจเคฎंเคค्เคฐी เค•ाเคฐ्เคฏाเคฒเคฏ เคตिเคถिเคท्เคŸ เคนै। 

Featured post

UKPCS2012 FINAL RESULT SAMVEG IAS DEHRADUN

    Heartfelt congratulations to all my dear student .this was outstanding performance .this was possible due to ...